Foto zoekt verhaal #2 "Teringhollanders!"

Een beeld zegt meer dan duizend woorden, zegt men wel. Maar wat als het beeld toch niet genoeg zegt, zoals bij de foto’s uit het Foto zoekt familie-project van het Tropenmuseum? Als niemand iets weet van degene die op de foto staat? In Foto zoekt verhaal, het vervolg op Photofriday, kijken we verder dan het beeld alleen: welke associatie roept de foto op? Aflevering 2: Koninginnedag in Indië.  

Koninginnedag in Nederlands-Indië. Foto: Tropenmuseum/ KIT.

“Teringhollanders”

‘Wilhelmus van Nassouwe, ben ik, van Duitsen bloed..’ Deze foto, genomen op Flores, laat een optocht zien ter ere van Koninginnedag. De jongens maken muziek, de meisjes zwaaien rood-wit-blauwe vlaggetjes. Hun jurken zijn hagelwit, hun moeders hebben ze die ochtend nog te drogen gehangen in de blekende tropenzon. Onder luid gemopper hebben diezelfde moeders daarna geprobeerd de krul uit hun dikke haar te kammen, om het daarna strak tegen hun schedels te vlechten. Keurig lopen ze in de mars, de Indische jeugd, voor volk en vaderland en die verre Hollandse koningin, wiens gezicht ze alleen van foto’s kennen.

Mijn Indische oudtante Dé heeft vermoedelijk ook ooit in zo’n optocht meegelopen. Jammer genoeg heb ik haar nooit gekend, maar volgens de overlevering was ze een kleurrijk figuur.  Ze overleefde het Jappenkamp en kwam gebroken terug, met falende organen, overal ontstekingen en een snel verergerende reuma. Ook mentaal werd ze nooit meer de oude. Ze was geobsedeerd door vuur en stak in een vlaag van verstandsverbijstering alle belangrijke foto’s van mijn grootouders in de fik. Tweemaal trouwde ze met Hollandse mannen, die haar helaas beiden verlieten. In Nederland zat ze meestal in een hoek van de kamer, een gek oud mens met kromme heksenvingers van de reuma. Te vloeken, met consumptie: ‘Teringhollanders…’. Men zegt dat ze daarmee haar ex-echtgenoten bedoelde, maar misschien was het ook wel algemener bedoeld.

Dé moet heel mooi zijn geweest. Ooit was ze ook zo’n meisje in een stralend witte jurk, die haar best deed haar weerbarstige zwarte haren in de plooi te krijgen voor die verre koningin. Zoals het lange meisje vooraan op de foto, loyaal en vol verwachting. Ik stel me voor dat ze bij het zien van deze foto schamper zou lachen: ‘Ja, zo liep ik toch ook. We hoopten allemaal dat hare majesteit ons een keer op zou zoeken. Maar denk je dat er ooit een Koningin op Koninginnedag naar Nederlands-Indië kwam? Natuurlijk niet, wat dacht jij! Teringhollanders…’

Nee, dan die andere oudtante, mijn tante Rika! Zij had deze foto prachtig gevonden, net zoals ze alles van het Koningshuis prachtig vond. Alhoewel, niet alles, eigenlijk draaide haar koningsgezindheid maar om een persoon: Prins Bernard.

Ook Tante Rika zat altijd als een heks in een hoek van de kamer. Ze was een onooglijk mensje, eeuwig vrijgezel, een echte oude vrijster, onderwijzeres van beroep. Ze ging zodanig op in het interieur dat je je kapot schrok als je de kamer binnenkwam en er ineens uit een hoek klonk: ‘Doe die deur dicht! Wat een ijswind!’. Dat riep ze zelfs als het buiten twintig graden was. Tante Rika had haar kamer volgehangen met afbeeldingen en krantenknipsels van Prins Bernard: de prins in jachttenue, de prins in uniform, de prins voor een vliegtuig, al pijprokend aan de telefoon. Ik vermoed dat ze Juliana zo goed en kwaad als het ging van de foto’s afknipte en haar in reepjes in de prullenbak stopte. Maar misschien is dat mijn fantasie die met me op de loop gaat.

In elk geval, Tante Rika was zeer koningsgezind en zij zal waarschijnlijk gekird hebben bij het zien van deze foto. Ze heeft de vorige troonswisseling niet meegemaakt, maar ik ben er zeker van dat ze verrukt geweest zou zijn te horen dat er ditmaal een koning op de troon komt, de kleinzoon van haar lieve

Wat had ik de twee oude heksen graag horen discussiëren over de aankomende kroning:

‘WimLex,’ zou Rika dromerig uitbrengen bij het zien van het uniform.

‘Net zo’n boef als zijn opa,’ zou Dé mopperen.

Maar Maxima, die zouden ze allebei wel zien zitten. Net als alle andere Nederlanders.

Elke 30e  dag van de maand laat Meike Grol haar gedachten de vrije loop, aan de hand van een van fotoʼs uit de verweesde fotoalbums bij het Tropenmuseum. Vanwege de festiviteiten op 30 april 2013 hebben we deze post een dagje later gepubliceerd. De grote vraag blijft natuurlijk of er een kern van waarheid in haar verzinsels zit. Kent iemand de persoon op deze foto? En wat is er waar van onderstaande interpretatie? Wil jij het Tropenmuseum helpen de foto-albums terug te brengen naar de eigenaren of hun nabestaanden? Alle albums zijn online te bekijken op www.fotozoektfamilie.nl en te downloaden op je tablet.

Naschrift van de redactie: 

Het album waar deze foto uit komt, is inmiddels geclaimd. De familie is gevonden door Bert Immerzeel van Javapost. Het album is van Hajo P. Diepenhuis en zijn vrouw Marie Salteholz; inspecteur van de Staatsspoorwegen Hajo P. Diephuis en zijn vrouw H.C. (Maria). Omdat de oudste dochter problemen had met haar luchtwegen werd voor haar een kostschool gezocht en gevonden buiten Indië, in Perth, Australië. Een van haar zusjes  vergezelde haar. De beide meisjes bleven met enkele tussenpozen van ongeveer 1937 tot 1945 in Australië. In 1944 woonden ze in Melbourne, waar zij (beiden?) een opleiding kregen tot verpleegster. De jongere broer bleef met zijn ouders al deze tijd in Indië. Zij werden – voor zover bekend – tijdens de oorlogsjaren geïnterneerd. Na de oorlog keerden de meisjes terug naar Nederlands-Indië, en vertrokken later met hun ouders naar Nederland. Weer later verhuisden allen naar Canada, in de omgeving van Toronto. Beide dochters leven nog en zijn 90 en 89 jaar oud.