‘Sinterklaas vieren had dezelfde status als het spreken van Nederlands’
Deze PhotoFriday #3 bespreekt historicus Wim Manuhutu de Sinterklaasviering in Nederlands-Indië. De gekozen foto komt uit de collectie van het Foto zoekt familie-project van het Tropenmuseum. Deze foto’s komen uit albums die zijn gevonden door Nederlandse militairen in verlaten huizen vlak na de oorlog. Nu, meer dan zestig jaar later, worden deze overgebleven albums gedigitaliseerd en zullen binnenkort online te bekijken zijn.
Het Sinterklaasfeest in Nederlands-Indie © Collectie Tropenmuseum
Europeanen vieren feest
In de aanloop naar pakjesavond op 5 december hebben we alvast deze foto van een Sinterklaasviering bemachtigd. Indisch 3.0 vraagt zich af wat de betekenis van het Sinterklaasfeest in Nederlands-Indië was. En door wie werd dit feest gevierd? Historicus Wim Manuhutu legt uit: ‘We zien hier inderdaad een Sinterklaasfeest. Dat roept meteen vragen op. Je zou zeggen dat het in een sociëteit moet zijn geweest. Waarschijnlijk in de jaren ’30 of ’40 van de vorige eeuw. Het gaat hier om mensen uit de Europese klasse. Je ziet voornamelijk blanke kinderen, maar hier en daar ook Indische kinderen. Er is rechts een wat donkerder jongetje. Is dat een wat donker uitgevallen Indo? Of misschien een Indonesische jongetje, bijvoorbeeld een Molukker? Het kan zijn dat hij etnisch misschien niet Europees was, maar dat zijn ouders door middel van opleiding en werk zich lieten gelijkstellen met een Europeaan en daardoor hogerop de sociale koloniale ladder zijn geklommen.’
Sinterklaas als statussymbool
‘Sinterklaas is een ritueel dat vanuit Nederland naar Nederlands-Indië is gebracht en liet zien uit welk sociaal milieu je kwam. Sinterklaas vieren had dezelfde status als het spreken van het Nederlands, naar Europese scholen gaan en Europese kleding dragen. Het was een manier om je te onderscheiden en afstand te nemen van de inheemse cultuur. De foto laat zien wie er eigenlijk bij hoorde in de koloniale samenleving van Nederlands-Indië, en wie niet. Foto’s zoals deze zijn een weerspiegeling van de manier waarop de maatschappij was georganiseerd. Tegelijkertijd zijn deze foto’s niet onschuldig. De foto toont een culturele praktijk dat een onderdeel uitmaakte van het koloniale systeem.’
Hoe ‘Nederlands’ zijn pepernoten en speculaas eigenlijk? © Wikipedia Creative Commons
Zwarte Piet
‘In het huidige Indonesië vind je nog steeds resten van Sinterklaas. Ook op Ambon wordt door sommige Christenen op 5 december nog Sinterklaas gevierd. Zwarte Piet wordt hier nog steeds als een boeman gezien, waar kinderen bang voor zijn. Je ziet nu in Nederland dat er vraagtekens worden gezet bij Zwarte Piet (denk aan: Zwarte Piet is racisme red.). Een grote meerderheid reageert hier emotioneel en boos op. Zwarte Piet staat kennelijk voor ‘echt Nederlands’ en mensen moeten het niet wagen aan ‘ons feest’ te komen. Een veel gehoord argument is dat het ‘eeuwenlang’ zo wordt gevierd. Dit klopt echter niet aangezien het pas in de 19e eeuw is geïntroduceerd. Frappant is het dat het oer-Hollandse bedrijf HEMA geen Zwarte Piet in haar filiaal in Londen zal neerzetten, omdat het weet dat het in verkeerde aarde zal vallen. Als de economische belangen worden bedreigd is Zwarte Piet opeens minder problematisch.’
Indo’s en Sinterklaas
‘Zeker voor Indische mensen was het over het algemeen belangrijk het Europese deel van hun afkomst te benadrukken.Het zou goed kunnen dat een culturele praktijk als Sinterklaas zelfs nu in Nederland nog steeds een bevestiging is voor de Europese identiteit van de Indische groep. Toen de Indische groep in Nederland terecht kwam had de meerderheid last van de zogenaamde ‘status deprivatie’. Ze moesten helemaal opnieuw beginnen. Om toch weer hogerop te komen in Nederland werd er in de opvoeding gehamerd op onderwijs en prestatie; bescheidenheid, aanpassen en de beste van de klas zijn. Er zijn nu ook nog steeds weinig Indo’s die zich identificeren met het huidige Indonesië. Het referentiekader blijft Nederland.’
Wim Manuhutu bespreekt voor Indisch 3.0 de Sinterklaasviering in Nederlands-Indie © Patricia Steur
—–
Tegelijkertijd zijn deze foto’s niet onschuldig. De foto toont een culturele praktijk dat een onderdeel uitmaakte van het koloniale systeem.’
————
Foto’s kunnen niet schuldig zijn aan een wandaad.
En welke wandaad wordt hier gepleegd?
Sinterklaasviering is het propageren en legitimeren van kolonialisme ?
Dat lijkt me onzin.
Dan kun je elke Europese gewoonte te Indië in het hokje “schuldig” stoppen.
Grappig.
Voor 1955 vieren wij(Indonesiers) ook Sinterkelaas.
Toen geloofde ik nog dat Sinterklaas bestaat, moet ik en mijn jongere broer onze sepatu met inhoud(plukje gras )klaarzetten voor de kuda van Sinterklaas.
En waren blij verrast en verbaasd hoe die goedheilige man onze wensen weten.
Sinterklaas komt niet via boot uit Spanje maar lande netjes met de vliegtuig in Kemayoran Airport.
De stelling over de donkere jongen (een Ambonees ? ) zou zijn , vind ik niet juist.
Er zijn ook Indische kinderen die een donkere uiterlijk hebben . ik vaak thuis uitgenodigd bij Indische mensen en Nederlandse klasgenoten. vooral tijdens mijn froebelschool.
Ondanks dat ik een paar tinten lichter uiterlijk heb dan die bewuste jongen op de foto, ben ik toch een Indonesier.
We hadden ook een oud foto van omstreeks 1925 , van een Hollandse mevrouw in Menteng buurt -Batavia , de vrouw van een Nederlandse ingenieur , poseren met dochter , kinderwagen en 2 “Inlandse”jongens.
Mensen die de achtergrond van die 2 Inlandse jongens niet kennen
zullen op eerste gezicht denken ze misschien de kinderen van de kebon of chauffeur waren.
Was toevallig mijn vader en zijn oudere broer.
Bij mij op school in Soerabaja werd Sinterklaas gevierd. Mijn Zus, enkele jaren ouder dan ik, speelde voor Zwarte Piet op een andere school. Thuis werd Kerstmis gevierd, mogelijk onder Engelse invloed?
De viering van Sinterklaas — de Heilige Nicolaas — als volksfeest en in het bijzonder kinderfeest kun je m.i. niet beschouwen als een feest van kolonialen. Het Sinterklaasfeest kan overigens zowel buiten als binnenhuis gevierd worden. Binnenshuis gevierd lijkt het inderdaad op die oerhollandse Hollandse gezelligheid maar dan in Indie
Het hangt af van de “krachtsverhoudingen'” binnen een gemeeschap waar en hoe het Sinterklaasfeest gevierd wordt: alleen voor leden van een soos, vereniging, of van een gemeenschap of ook voor niet leden. Met andere woorden zowel elitaire als egalitaire gevoelens spelen een rol bij de viering van het feest. Daarnaast natuurlijk ook praktische bezwaren, zoals een te kleine ruimte.
Beweren dat het Sinterklaasfeest in Indie een statussymbool was, lijkt me vreselijk kort door de bocht.
Je kunt het feest zo elitair maken als het je wilt lijkt me.
Quincy Gario
De jonge kunstenaar Quincy Gario van antilliaanse afkomst heeft nu al voor en tegenstanders van de karikatuur Zwarte Piet op het juiste spoor gekregen om zo met mekaar in debat te gaan.
De Burgerrechtenbewegingen in de Verenigde Staten en Zuid – Afrika zijn de strijd aangegaan tegen Racisme en segregatie en met groot succes. Denk hierbij aan Martin Luther King, Rosa Parks en Nelson Mandela etc.
Quincy Gario en vrienden vechten hier in Nederland voor de Burgerrechten van die gene die vinden dat de karikatuur Zwarte Piet een foute vertoning is dat in werkelijkheid stamt uit de tijd voor de afschaffing van de Nederlandse slavernij. En met succes, want dit geluid wordt steeds luider bij de voor en tegenstanders. Niet alleen in Nederland, maar overal in de wereld wordt ieder jaar steeds meer aandacht besteed aan wat er hier in Nederland zich afspeelt omtrent de foute karikatuur Zwarte Piet.
De fout ligt hem niet enkelt bij voorstanders van de karikatuur Zwarte Piet die beter moeten weten dat Zwarte Piet een foute figuur is, maar vooral bij het “Nederlandse Ministerie Van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap” die de “Slavernij Geschiedenis” in vergelijking met de “Joden Vervolging, Deportatie en Vergassing” te beknopt heeft laten drukken in de Nederlandse school geschiedenis boeken. Het resultaat hier van is gebrek aan slavernijbesef bij de hollander zowel als bij een deel van de buitenlanders. Je ziet dat gedeeltelijk het besef in de media, bedrijven, hollanders en het ontkennende deel buitenlanders aan het groeien is en de discussies hier over en weer soms behoorlijk heftig kunnen zijn, wat goed is, want zo ontstaat het besef.
Als ik niet goed had opgelet tijdens de geschiedenislessen in Suriname, dan had ik dit ook nooit geweten en was ik wellicht ook een beetje naief omtrent de karikatuur Zwarte Piet. Op deze school zaten voornamelijk Nerderlandsambassade personeel en buitenlandse ondernemers hun kinderen. Voornamelijk de Nederlandse kinderen namen de geschiedenis lessen goed tot zich en tot zover ik heb kunnen waarnemen vertoonden zij geen traumatische verschijnselen.
Waar het hier uiteindelijk omgaat is beseffen wat er zich heeft plaats gevonden tijdens de slavernij periode. Zwarte Piet is in de slavernijtijd ontstaan de periode toen Nederland onder druk gezet werd door het “Brits Koningshuis” met de mededeling dat Nederland de slavernij volledig moest afschaffen als laatste slavenhouders in de wereld.
Denk goed na over de excuses van “De Nederlandse Regering” die dit jaar tijdens de “Slavernijherdenking” in het Oosterpark in Amsterdam zijn gemaakt, want die excuses zul je ruim moeten zien. De karikatuur Zwarte Piet is in feite onbewust onderdeel hier van.
Of het een goed bedoelde actie van de bedenkers van Zwarte Piet is geweest doet er niet toe, want de personen om wie het hier in feite om gaat (De Slaven) konden niet voor zichzelf spreken of denken, omdat zij toen niet voor volledig mens werden aangezien, maar als een soort van dier.
Wij de nazaten van de slaven spreken ons uit voor hen die zich niet meer kunnen verdedigen en er niet meer zijn. Dit hoofdstuk is niet afgesloten, want het is slaven (mensen) -bloed dat door onze aderen stroomt. Vooral wij en diegenen (hollanders) die onze voorouders hun leed goed kunnen voorstellen zullen u duideliik maken dat u als voorstander een ernstige denkfout begaat in kwestie van de Karikatuur Zwarte Piet.
Besef 300 jaar lang slavernij.
Wij moeten ons goed voorstellen wat de slaven (mensen) hun leven lang hebben moeten doorstaan: de vele ontberingen, geen recht tot meningsuiting, geen recht tot zelf ontplooing, geen recht om te gaan en staan waar je wilde etc.
Voor en tegenstanders van de karikatuur Zwarte Piet moeten het mekaar niet zwaar kwalijk nemen, want de schuld zit hem bij het “Nederlandse Ministerie Van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap” die al decennia’s lang verzaakt in de voorlichting over de “Nederlandse Slavernijperiode” in onze schoolboeken.
“Nederlandse Ministerie Van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap”
Ik heb leuke en minder leuke herinneringen aan het Sinterklaas feest. Wat mij en velen betreft blijft Sinterklaas met natuurlijk een correctie op de karikatuur Zwarte Piet, want wij volwassenen bepalen wat goed of slecht is voor de kinderen en dus niet de kinderen.
Wij afstammelingen van de slaven uit Zuid Amerika; wij zijn hier, wij zijn het verleden en het heden die u doet beseffen over uw verleden en heden.
Het dubbelzinnig feit achter het Sinterklaas feest vind ik zo gevaarlijk, fout en discriminerend. Zwarte Piet is een heel openlijke manier om racisme uit te oefenen en zo te doen als of het de normaalste zaak van de wereld is, en de Nederlander schijnt het echt nodig te hebben, in zijn onzeker gedrag. De kinderen worden voor de gek gehouden en de donkerkleurige mensen worden beledigt, nou wat een fijn feestje. Voor het feit dat de Nederlanders niet bereid zijn om de rollen om te keren,
een zwarte Sinterklaas en witte pieten, toont al aan dat ze racistisch bezig zijn. De zwarte Piet was dus wel wit voor dat ie de schoorsteen in klom. Of de gekleurde Pieten die door de regenboog zijn gekomen en daar om zo gekleurd waren, die gingen op de terug weg weer naar Spanje en door de regenboog en waren daarna weer zwart, wat voor een flauwe kul ze behoorden toch wel weer wit te zijn. Of als de Piet de schoorsteen in klom en daarvoor wit was, waarom is hij dan nog steeds zo vies en vuil als hij terug naar Spanje moet…??? Wat voor kleur en wat voor naam had de Piet voor dat ie door de schoorsteen kroop…??? Leren jullie je kinderen dan niet zich mooi netjes te wassen…?? Ik wil even heel duidelijk vast houden dat onze kleur niet vies en vuil is, dat is zo discriminerend aan de hele zaak. Dus met andere woorden wij behoren ons eigenlijk te schamen zo vies en vuil uit te zien want wij zijn tenslotte door vieze vuile roet aan onze kleur gekomen. Blank is goed en zwart is vuil en slecht dat is toch de boodschap…???