Amsterdam, 27 september 2008
door Ed Caffin
Ik moet vaak uitleggen wat het verschil is tussen Indisch en Indonesisch. Meestal vragen mensen waar ik vandaan kom of “wat mijn achtergrond is”. Ik zie er volgens de meeste mensen “mediterraans” of “Arabisch” uit, maar zeg ik “Indisch”, dan denken sommigen dat ik uit India kom. Als ik zeg dat ik “Indo” ben, dat heeft meestal mijn voorkeur, zegt bijna iedereen “oh, Indonesisch”. “Nou, nee niet precies” is dan mijn antwoord, om vervolgens geduldig de nuances uit te leggen tussen deze verschillende begrippen.
Tijdens die uitleg ontkom ik niet aan een stuk geschiedenis. Meestal vertel ik in grote lijnen dat Indische mensen een gemengde Europees/Aziatische afkomst hebben en dat zij (daarmee) een aparte groep vormden in de vroegere kolonie Nederlands-Indië. De meesten van hen kozen er na de onafhankelijkheid van Indonesië voor om naar Nederland te gaan. Zoals mijn grootouders die zo, samen met mijn vader en zijn broers, in Nederland terecht kwamen.
De meeste mensen reageren met verbazing op dat verhaal. Hoe komt dat nou? De belangrijkste reden is volgens mij dat er bij de meeste (jonge) Nederlanders een gedegen ‘historisch besef’ ontbreekt. Zij kennen de koloniale geschiedenis gewoonweg niet. De meeste bibliotheken hebben echter vrij veel boeken over de koloniale geschiedenis en op internet is veel te vinden. Misschien is het dus een gebrek aan interesse, maar volgens mij is het nog veel meer een gebrek aan koloniale geschiedenis in het onderwijs. Mijn geschiedenisleraren vertelden zo goed als niets over Nederlands-Indië en Indonesië en legden niet uit waarom er eigenlijk zoveel Indische mensen in Nederland wonen. Een schande eigenlijk.
Daarnaast is er een hardnekkige vorm van geschiedkleuring geweest die eigenlijk nog steeds voortduurt en die het historisch besef vertroebeld. Wat in Nederland wel ‘algemeen bekend is over Nederlands Indië en Indonesië is eenzijdig en hevig geromantiseerd. “Nederland heeft in de koloniale tijd veel goeie dingen gedaan voor de lokale bevolking in de Indonesische archipel” bijvoorbeeld, en “men legde wegen aan en er was scholing” etc. Dat gold misschien voor Java en een deel van Sumatra, maar zelfs daar kon maar een klein deel van de lokale bevolking daarvan profiteren.
Ander voorbeeld: volgens veel geschiedenisverhalen zijn Lombok en Bali aan het eind van de 18e en het begin 19e eeuw “gepacificeerd”, voerde Nederland een “ethische politiek om de mensen te verheffen” en zag het zich regelmatig “genoodzaakt her en der in de Archipel verzet de kop in te drukken”. Wat moet dat allemaal precies betekenen? Het zijn zachte, mooie woorden voor keiharde, lelijke feiten.
Het koloniale hoofdmotief was namelijk niet ethisch, maar puur economisch. De waarheid is dan ook dat er ten koste van bijna alles heel veel geld verdiend werd, de belangen groot waren en dat die belangen met behulp van vele oorlogen werden veilig gesteld en uitgebreid. Maar de mensen in Nederland kregen toen propaganda te horen. En eigenlijk gebeurt dat nog steeds. Op school horen leerlingen nog steeds dat er politionele acties in waren in Indonesië. Politionele acties? Iedere leerling die iets meer te weten komt over die tijd beseft zich al snel dat er sprake was van een oorlog. Een oorlog tussen Indonesische revolutionairen die vochten voor een vrij en onafhankelijk Indonesië en de (oude) koloniale machthebber die zijn kolonie eigenlijk wilde behouden*.
Wat ik zelf te weten ben gekomen over de geschiedenis van Indië en Indonesië weet ik door de verhalen die thuis werden verteld en voor de rest heb ik dat aangevuld met mijn eigen interesse en nieuwsgierigheid. Dat heeft in mijn geval misschien vooral wel te maken met het feit dat ik een (derde generatie Indische) Nederlander ben die een deel van zijn wortels in Indonesië heeft liggen.
Ik vind echter dat het opdoen van kennis over die belangrijk tijd in de Nederlandse geschiedenis niet afhankelijk moet zijn van die ‘toevallige’ interesse, of afgedaan kan worden met een kort en eenzijdig gekleurd verhaal. Hoewel het erop lijkt dat er de laatste tijd meer aandacht komt voor een genuanceerder verhaal en de geschiedenis van Indië en Indonesië recent een examenonderwerp was op middelbare scholen, vind ik dat niet genoeg.
Nee, de hele koloniale geschiedenis zou een vast onderdeel moeten worden in het onderwijs. Vanaf de VOC tot aan de Indonesische onafhankelijkheid en hoe bijna 300.000 Indische Nederlanders naar Nederland kwamen. Verplichte kost! En graag ook in de juiste bewoordingen.
–
* Later zag ik overigens dat Alfred Birney in een recent artikel op zijn weblog ook ingaat op o.a. dit onderwerp. Zie hier zijn artikel.
Je hebt helemaal gelijk. Ik herken jouw verhaal volledig. Ik word eveneens vaak voor mediterraans of Arabisch aangezien (vind ik overigens niet heel erg per se, maar ja ben indisch), en heb ondanks dat ik gymnasium heb gedaan (niet dat dat nou het educatief walhalla is, maar het houdt wel in dat er een relatief hoog niveau qua kennisoverdracht plaatsvindt) geen enkele les over het koloniaal verleden of nederlands-indie gehad. (ook niet over het slavernij verleden overigens) Ik heb mijn geschiedenisleraar daar toentertijd ook op aangesproken, en de goede man gaf mij groot gelijk en het speet hem…
Gelukkig kom ìk wel aan mijn kennis aangezien ik zelf nieuwsgierig ben en wil weten wat de achtergrond van mijn voorouders was. Maar ik voel bij mij een mengeling van verontwaardiging en boosheid opkomen als ik mij realiseer dat binnen het Nederlands onderwijssysteem dit ontzettend belangrijke onderwerp zo negeert. Het onderwijs moet veel meer tijd inruimen voor de dingen waar Nederland misschien minder trots op is. Op de basisschool, middelbare school en op de universiteit. Wat zij die vanwege hun afkomst toevallig niet indisch zijn, dienen simpelweg ook over een gedegen kennis van nederlands indie te beschikken. Het is een deel van Nederland’s identiteit.
Ik zelf wil nu bijvoorbeeld graag op de universiteit (van amsterdam) een vak over nederlands indie en het koloniaal verleden volgen. Ik kan werkelijk geen historisch gerelateerd specifiek vak over vinden. Mocht ik mij echter willen specialiseren in de holocaust of media-en communicatie dan zijn er vakken, masters en minors te over. Vakken die specifiek gaan over Nederlands-Indie of het koloniale verleden van Nederland vind ik echter niet…. En begrijp mij goed er moet studie zijn naar de Holocaust, zonder meer belangrijk voor nu en de toekomstige generatie. Maar daarnaast zou er ook een vaste plek moeten zijn binnen het onderwijs voor het koloniale verleden. En zeker ook over de geschiedenis in Nederlands-Indie.
Nou goed ik erger me er gewoon aan… Ik zou willen dat als men over de tweede wereldoorlog spreekt, de gemiddelde nederlander niet alleen denkt aan de duisters en die ontzettend akelige tijd hier in holland, maar ook zich meteen beseft dat op een ander deel van de aarde de tweede wereldoorlog in nederlands- indie zich afspeelde met die japanse bezetting…
ook ik sluit me aan bij het bovenstaande, de irritatie om steeds weer uit te leggen,
het ongeloof dat ik zomaar ABN spreek ( vaak beter dan een van de Hollanders om mij heen) de vraag of ik in de boom heb gewoond (!!!) en dat , terwijl ik op het Atheneum zat ( later HAVO) …..
Een enkeling die met Indiche mensen omgaat/omging, die weet wat de achtergrond is. De rest moet je vertellen waarom je in Nederland bent.
Heb vaak geen zin meer om steeds weer uit te leggen hoe en wat. Ik heb wel mijn kinderen verteld waarom we hier wonen, ( dit krijgen ze dus niet op school)kunnen zij dat weer aan hun vrienden vertellen.
Ik wil wel reageren maar het is zo al duidelijk genoeg. Mijn ervaring is alsvolgd; soms zeggen mensen och die buitenlanders moeten maar eens terug naar hun land, waarop ik zeg ik dus ook hoezo ben jij ook buitenlander. dan zeg ik ja mijn vader en zijn moeder zijn uit indonesie vertrrokken om hier hun geluk te zoeken en ja ik ben een indo. jamaar indonesie hoort bij nederland. Dan word ik witheet van nederland welnee ze hebben het deels geholpen maar ook deels kapot gemaakt. en verder draai ik dan mijn rug toe naar deze personen. wat een historisch besef. nee dus.
gegroet Erwin Theo Gomis darah tiga derde generatie
beste Ed, zou je mee willen doen met de INOmania 3 as 15 & 16 november…zo ja bel of mail me ASAP
hartelijk malasch
06 28846909 malasch@hotmail.com
je kan de geschiedenis nog breder trekken en de Japanse bezetting ook in een koloniaal kader plaatsen. Ik lees en hoor vaak hoe men probeert de Japanse bezetters als de Aziatische variant van nazi Duitsland neer te zetten, maar wat er in feite gebeurde was dat de ene koloniale machthebber de ander eruit heeft geschopt. Ja, de meeste Nederlanders kennen de koloniale geschiedenis niet en het interesseert hen ook niet. Maar als ik de verhalen lees en hoor over de Japanse bezetting van Nederlands Indie die nu verteld worden en die verhalen legt naast gezaghebbende bronnen dan bespeur ik een gebrek aan kennis en, erger nog, een onwil om kennis te nemen van die feiten.
Mij is het eigenlijk nooit in NL overgekomen dat gevraagd werd waar ik vandaan kom, in tegenstelling tot Italie waar dat wel wordt gevraagd zonder vooroordeel dat ik er als een chinees uitzie. Ik heb geleerd te antwoorden: uit Indonesie en daarna leg ik uit dat ik de Nederlandse nationaliteit bezit en hoe ik eigenlijk in NL terecht gekomen ben. Ik word er niet moe van dat toch wel vaak uit te leggen want het geeft toch aan dat Italianen in je als mens geinteresseerd zijn.
Ik moest even weg, daarom wil ik nu verder over de NL-geschiedenis na 1940 praten.
Nederlanders hebben aan de oorlog een stevig complex aan overgehouden. Met medeweten en medewerking van NL-gezag werden meer dan 75.000 Joden naar de vernietigingskampen gestuurd, de Duitsers konden dit zeker niet zonder hulp van de Nederlanders doen. Daarom word gezegd dat het verzet na de oorlog groter was als tijdens de oorlog. Het resultaat was een schuldgevoel dat niet zomaar weg te denken is en ook consequentie had voor de behandeling van Indischen in NL (de Hollanders hadden het in de oorlog ook slecht gehad, daarbij vergetend dat vele Indischen in de kampen zaten). Dit schuldgevoel en de hele koloniale problematiek heeft ertoe geleid dat aan een evenwichtige geschiedschrijving geen prioriteit werd gegeven.
Het is opmerkelijk dat NL gelijk naar de oorlog een soort beurgeroorlog begon tegen de Republiek Indonesie. Daarbij gebruikten de Nederlanders allerlei eufemistische woorden voor bevoorbeeld politionele acties =burgeroorlog. De naam van de acties “operatie Produkt” geeft meer aan waar het eigenlijk omgaat,; economische belangen. tevens werd en wordt Sukarno afgeschildert als “landsverrader”, daarbij vergetend dat hij nooit de Nederlandse nationaliteit had en als een soort politieke gevangenenin een NL-interneringskamp heeft gezeten,Het lijkt meer of door de oorlog de aandacht werd afgeleid van het moederland
Nederland heeft zich wat opmerkelijk t.o. de Republiek gedragen, ze hebben tot voor kort 17 Augustus 1945 nooit als onafhankelijksdatum van Indonesie erkent.
Nederland heeft tot 1962 Nieuw-Guinea behouden en dat heeft tot veel ergenis gezorgd bij de RI (het was altijd onderdeel van Ned-Indie, dus het hoorde danook bij Indonesie
Het Koniklijk Huis heeft nooit Sukarno (de landsverrader) bezocht maar ging wel vaak bij Suharto en vrouw (10%) op bezoek, Bernard kon dan als voorzitter van het WWF lekker op jacht naar door uitsterven bedreigde diersoorten.
Het zijn allerlei dingen die ergenis bij de RI wekte en heeft een goede verstandhouding in de weggestaan. Wat zou er gebeur.t zijn als Nieu-Guinea direct bij de Rubliek had gehoord. Dan waren zeker veel meer Indischen in de Republiek gebleven en we hadden vaker naar Indonesie gegaan, nee hoor Luns moest zijn oorlog
Dan de hele affaire van de backpay e.d., dus alle achterstallige loonbetalingen, alsof Nederlands-Indie geen bestanddeel uitmaak tvan het Koninkrijk..
Wat ik alleenmaar wil zeggen is dat de geschiedenis van Ned-Indie op een bepaalde koloniaal dus van Nederlands standpunt werd bekeken en in de jaren 60-70 als kolonialistisch ooghoek werd gezien. Kolonialistisch heeft een negatieve klank en daarom had een andersoortige geschiedschrijving van de kolonie niet zoveel prioriteit
De geschiedenis van Ned-Indie dient vanuit een andere, de Indische optiek (vanuit de kolonie) beschreven worden en vooral dient aandacht besteed aan de Indische bevolkingsgroep (INDO’S dus).
Als de geschiedschrijving vanuit een Indisch perspectief wordt beschreven en dat ook gepresenteerd wordt als onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse Geschiedenis, dan denk ik dat er kans is op meer belangstelling van Nederlandse zijde. Zo niet, dan beschouw ik mij altijd als een eeuwige emigrant, de buitenstaander, dan voel ik me kort gedaan en dan vraag ik aan Balkenende voor welk Volk en welk Vaderland mijn familieleden in de oorlog gestorven zijn.
Het doet me deugd om deze gevoelskwesties – ben zelf van de 2e generatie en qua “IQ” pro forma op post HBO level c.q. achtergrond opererend in het dagelijkse leven – weer eens onder ogen te zien: ditmaal onder de………..2e generatie. Ik kan jullie uit mijn eigen (levens- en werk)ervaring héél veel vertellen over het “Indisch zijn” en daaromtrent. [n.b. ik had ooit – zo’n 20 jaar geleden….. – een korte literatuurscriptie over ons – Indische Nederlanders – geschreven en inderdaad: voor velen (NIET INDO’s) “abacadabra”….]
Als hardworking ‘small entrepreneur’ – ná jaren van loondienst – sta ik momenteel gewoon ‘midden in het dagelijkse leven’ en heb vele mensen van allerlei soorten kleuren en geuren – multi culti… – om mij heen (lees: Amsterdam). Hierdoor kijk je na verloop van tijd niet meer naar ‘onderscheid’ maar naar de ‘uniekheid’ van de mens…..
Mijn credo: “It doesn’t matter (anymore) where you come from……….but where you going to… ” (overgenomen sinds een kleine 15 jaar van relatives uit LA [Los Angeles] die in het multi culti California zich in een spectrum bevinden………..waar Nederland (lees: Randstad) zich ook zal in bevinden in de nabije toekomst………….of reeds zich bevindt…. (behoudens het klimaat !!!!!!……………….hoewel met de klimaatsverandering in zicht……you will never know !!!)
“Be a global citizen but feel from your soul”
Ma’af…..korte belangrijke nacorrectie (moet zometeen weer aan het werk !!): ditmaal onder……..2e generatie: moet natuurlijk zijn…..3e generatie = de doelgroep van deze site, nietwaar ? Anders sla ik de ‘plank’ wellicht mis ????
Andaikan Aku bisa memahami tulisan-tulisan ini
De volbloedjes hebben nog de mentalieteit, van ik ben meer dan jou.Mijn beide groot vaders zjin volblood hollanders en mijn oma’s dan javanen,zo ben ik dan een Indo-Nederlander en erg trots op.Weg gegaan van Nederland in1959 nadat ik in het leger gediend heb,dus mijn schuld afbetaald aan de regering.Nu is de vraag of ik ooit naar Nederland terug wilt gaan,never ever.Niet alle volbloodjes zijn zo tollol een hele hoop van hen zijn super.De Indo in Nederland zal altijd voor een buitenlander aangezien worden,no matter what.
Ja eindelijk, mensen met dezelfde problemen. Waar ben jij van, je ziet er niet indonesisch uit. Nee tuurlijk niet, ben ook niet van daar. Ja maar je ouders zijn toch van Indonesie. Nee , mijn ouders zijn van Nederlands-Indie. Maar we hebben wel indonesich bloed en nog veel meer ander bloed trouwens ook nog.
Wat veel blank volk niet begrijpt, is dat er in de koloniale tijd heel veel dingen anders waren. En inderdaad als je zegt dat je indisch bent, dan ben je al heel zeker uit India. Nee, nee, nee, nee. Denk eens na mensen. Als jullie uit Nederland komen, zijn jullie niet allemaal in Amsterdam geboren, jullie gebruiken niet allemaal drugs en jullie wonen ook niet met zijn allen op de Wallen.
Trouwens niet alleen in Nederland denken ze zo, in Belgie reageren ze hetzelfde.
Het is maar hoe je jezelf voelt.
Hoe ziet een indo eruit ?
Niet te zeggen.
Ik laat het aan de mensen zelf over hoe ze mij willen zien,
willen ze mij zien als een kreupel dwerghertje, is prima.
Willen ze mij zien als iemand zonder ‘indoziel” (uitspraak van blawe vogel)
dan is dat ook prima.
Echter, de meesten zijn blind om te kunnen zien wat alleen is te voelen.
Woow, de introductie, het dik gedrukte stuk tekst, dat maak ik zovaak mee!
Precies zoals je het beschrijft! India, indonesisch, jeetje.
Wat leuk om dit eens van een ander te lezen.