“Ik ga eigenlijk nooit uit eten in een Indisch restaurant, mijn moeder kookt veel beter.” Ik heb dat vaak genoeg gezegd, als mensen vroegen of ik ze aan goed Indisch restaurant in Den Haag kon helpen. En ook in mijn eigen Indische kennissenkring doen mensen dat vrijwel nooit. Zo kwam het dat ik onlangs via een Nederlandse collega bij een goed Indisch restaurant in Amsterdam terecht kwam, terwijl ik genoeg Indo’s in de omgeving van Amsterdam ken. Waarom kennen wij die plekken zelf niet?
Als ik kijk naar de klassieke Indische restaurants in Den Haag, Garoeda en Poentjak, dan zie ik daar vooral Nederlanders zitten. Indo’s komen er nauwelijks. In eerste instantie dacht ik deze houding typisch was voor migranten. Gerechten zijn vaak aangepast aan de lokale smaak, waardoor kenners van de authentieke keuken liever bij ‘la mama’ gaan eten dan bij Luigi’s pizzeria. Want zeg nou zelf, hoeveel Italianen gaan er naar een gemiddeld Italiaans restaurant in Nederland? En in Bazar zie ik ook alleen maar mensen zitten die niet uit het middenoosten komen.
Totdat ik me realiseerde dat Chinezen wel degelijk en masse naar Chinese restaurants gaan. Hele families schuiven aan aan de ronde tafels met in het midden van die, tja hoe heten die dingen, draaibare plateaus waar het eten op komt te staan, zodat iedereen kan opscheppen zonder dat de schaaltjes de tafel over hoeven. Zijn Chinezen de uitzondering en eten migranten doorgaans niet in restaurants met hun eigen keuken?
Er ís wel een Italiaans restaurant in Den Haag waar Italianen komen, maar dat is behoorlijk aan de prijs. Zou dat het dan zijn, geld? Het restaurant in Amsterdam, Blauw, was wel prijzig. Wil je voor een habbekrats Indisch eten, dan kan je beter langs de toko of warung gaan. De TL-buizen sfeer moet je dan maar voor lief nemen. Hebben wij niet veel geld over voor Indisch eten, omdat we het zelf ook kunnen maken, en onze moeder nog veel beter?
Het zou ook kunnen dat je eigen eten in een restaurant eten, niet echt ‘uit eten gaan’ is. Ik herinner me dat ik lang geleden een Indisch vriendinnetje een keer voorstelde om sateh te gaan eten bij Istana in de Wagenstraat in Den Haag. Haar reactie: “Als ik uit eten ga, wil ik iets anders eten. Indisch krijg ik thuis al.”
Nou viel het me in Blauw wel op dat daar redelijk wat jongere Indo’s zaten met Nederlandse tafelgenoten. Mischien eten jongere Indo’s wel minder Indisch thuis, waardoor uit eten gaan in een Indisch restaurant voor die generatie steeds populairder wordt. En misschien zorgt de jongere generatie zo wel voor een nieuwe impuls aan Indische restaurants in Nederland.
Wat doen jullie? Gaan jullie wel uit eten in restaurants, kiezen jullie voor toko’s of toch liever de eigen keuken? En waarom dan?
Ik denk dat veel indische mensen restaurants als Garoeda teveel ‘neo-koloniaal’ vinden.
Ze voelen zich daar niet thuis. Ze zijn veel meer gefocust op die kleine indische toko’s waar het echt om het eten gaat en niet om neo-kolonialisme. Kijk bijvoorbeeld eens naar ‘Toko Toet’ aan de Beeklaan in Den Haag. Eigenlijk een combinatie van indische etenswaren die daar te koop zijn en een paar eettafeltjes waar je dat alles heerlijk kunt verorberen.
Je treft daar de echte indo’s die niet van opsmuk houden en teveel tirelantijntjes.
“Maar, héérlijk kun je daar eten…..zó !” zou mij dierbare oom Guus van 93 jaar zeggen die pas is overleden en driekwart van z’n leven op Java doorbracht.
Leuk stuk trouwens.
Maar wat is nou een echt Indisch of Indonesisch restaurant ? denk wel dat men moet beseffen dat de meeste restaurants in NL Indonesisch zijn, vaak wordt dit dus naar mijn mening door elkaar gehaald de restaurants die oa ken (a’dam en omgeving) zijn Indonesische restaurants een echt Indisch restaurant ken ik niet, beide keukens zijn dus verschillend !!!
Om echt Indisch te eten moet je naar de Toko gaan of gewoon bij makanan bij oma, moeder of tante dat is toh veel lekkerderrrrrr.
En als ik uit eten ga is dat niet bij een Indisch,Indonesisch Chinees Restaurant.
Kijkend naar mijn eigen ervaring vind ik:
* je betaald veel.
* je krijg hiervoor erg weinig.
* bij veel gerechten ontbreekt de nasi putih/lontong etc, vaak zijn deze er wel extra bij te bestellen.
* de smaak of te zout of geen smaak.
* gerechten worden niet altijd bereid door Indische/Indonesische kok.
Tip:
Als je toch Indisch wil eten doe dit thuis of bij familie, zoniet ga naar de echte betere Indische Toko (Toko Makassar, Adam West oa prijs is redelijk en eten goed op smaak en banyak)
Tip:
wil je toch Indisch of Indonesisch eten kijk op internet en lees de beoordelingen van restaurants en check de prijslijst.
@Chris “de meeste restaurants in NL Indonesisch zijn”: Tnx. En, ja dat klopt. Het opvallende is dat Blauw in Amsterdam volgens mij duidelijk wortels heeft in de Indische (eet-)cultuur, anders noem je je restaurant niet Blauw en heb je geen gigantische foto van Indo-Europeanen op de muur in je zaak. Apart is dat het restaurant zichzelf Indonesisch noemt, terwijl de meeste gerechten (die ik er in elk geval gegeten heb), ook de gerechten zijn die mijn moeder thuis maakt. (overigens – de rendang van mijn moeder is inderdaad beter…) Ik heb ze net gebeld om te vragen waarom zij zichzelf Indonesisch en niet Indisch noemen, maar ze zijn er nog niet.
De titel is zeer sprekend. Als Indo van 27 jaar ga ik nooit naar Indo(nesische) restaurants. Redenen:
1. Mijn moeder, grootvader, mijn vriendin en ook ikzelf kunnen het zelf lekkerder maken, simpelweg omdat de eigen hand er in zit – dus niet omdat een restaurant slecht hoeft te zijn.
2. Ik ken inderdaad de gerechten al. Als ik uit eten ga, wil ik iets eten wat ik zelf (nog) niet kan maken of wat ik niet zo vaak maak, bijv. kangaroe-pastei met krekels – (nee, dat verzin ik niet zelf en ja, dat heb ik laatst gegeten).
Als ik in een ‘standaard’ restaurant eet, e.g. biefstuk, varkenshaas, dame blanche en wat vega-gerechten op een kaart, bestel ik ook nooit zoiets als saté, bami, etc.
@ Kirsten, jam karet toh..haha laat me maar weten als je meer weet, ben benieuwd…
slmt
Tja zoals het indische eten bij mijn moeder en oma’s smaakte (en nu bij mijn vader), zo smaakt het toch nergens, in welk restaurant dan ook.
Het gedeelte in jouw verhaal over dat je er veel jongere indo’s ziet eten komt denk ik omdat er door de jongere generaties dan die van mijn moeder, dus zeg maar leeftijd 50-, veel minder indisch gekookt wordt. Betrap mijzelf er ook op, omdat ik het lastig vind omdat ik wel veel recepten heb van mijn moeder en oma’s maar die kookten zoveel op smaak en uit ervaring, dus weet ik niet hoeveel ik overal in moet doen om dezelfde smaak te krijgen.
Helaas ken ik in hier in het noorden niet 1 goed indisch/indonesisch restaurant, dus wordt het toch nog vaak zelf koken en dan hopen dat de smaak goed komt , of het gebruik van sommige kant- en klaar bumbu’s waarbij maar 1 of 2 merken in de buurt van de goede smaak komen of naar die ene beetje redelijk qua smaak zijnde afhaaltoko in Groningen, maar die is dan toch ook wel weer prijzig (zeker in vergelijking met de toko’s in Den Haag e.o.)
Als we een paar dagen bij mijn pa zijn, dan kookt hij meestal 1 dag zelf indisch, wat hij uitstekend doet 😀 en gaan we vaak de 2e dag uit eten. Vaak gaan we dan naar Tjendrawasih aan het Waldhoornplein (met aangrenzend een toko) in Rijswijk en ik moet zeggen, ik geniet daar wel altijd van het eten. Hier komen wij dan ook al jaren en de smaak is echt goed. Hier zie je trouwens wel veel indische mensen eten, ook van de oudere generatie, dus dan moet het toch wel goed zijn Dus mocht je in de buurt van Den Haag toch eens buiten de deur indisch/indonesisch willen eten, dan kan ik je deze aanraden. Ze hebben nu ook een restaurant in In de Bogaard, vlakbij de Steenvoordelaan, maar ben de naam ervan even kwijt. Daar zijn we de laatste keer geweest en de smaak van het eten is hetzelfde als in hun andere restaurant (bijkomend voordeel in het nieuwe restaurant is dat ze er een rokersruimte hebben en je dus niet buiten hoeft te staan om te roken, nadeel is dat het nog zo nieuw is en in vergelijking met hun andere restaurant veel groter en dus minder knus).
Wat wat wat eten wij vandaag? Ik heb pas gegeten bij Mekan Sari in Den Haag, was redelijk. Maar Asian taste in Amsterdam was nog lekkerder. Ik ben Hollands, mijn man timor/ambon. Ik hou wel van Indisch/indonesisch/moluks eten.
Succes Jullie lui!!!!! met zoeken.
Ik woon in Amsterdam. Heb idd een aantal keren bij Blauw gegeten. Heerlijk, maar wel erg aan de prijs! Het enige restaurant waar ik Indonesisch eet, is Yokdja aan de Johan Huizingalaan in Slotervaart. Heerlijk eten tegen een zeer betaalbare prijs. En heb ik zin om Indisch thuis te eten, dan is Toko Makassar in Geuzenveld mijn favoriet!! Ben ermee opgegroeid!! Loempia’s met die heerlijke saus! Risolles, pastei en de gerechten zijn heerlijk en ook nog eens goed betaalbaar!
Maar mijn moeder kookt ook heerlijk hoor!! Haar saté babi en loempia’s zijn niet te evenaren!!
Het zal wel aan mij liggen maar wat is dan het verschil tussen Indisch en Indonesisch. Het feit dat een recept van een Indo komt of van een Indonesische. De bron lijkt me in vrijwel alle gevallen dezelfde: een bepaalde Indonesische streek. Rendang is wat mij betreft een Indonesisch gerecht dat de Indischen ook maken en niet andersom.
Smaak is en blijft natuurlijk iets ongrijpbaars, als ik alleen de rendang van mijn vader lekker vind dan weet vooraf al dat ie bij ieder ander minder is. Of dat nu de moeder van is of de kok van… Een gerecht kan anders smaken dan je thuis gewend bent maar is dat niet juist de ondekkingsreis van ergens anders eten! Je gaat toch niet naar een restaurant om je eigen smaak terug te vinden. Trouwens wie zegt dat de rendang van mijn vader de smaak heeft zoals die asli zou moeten zijn, gelukkig weet niemand dat..
@ Patrick
Indisch eten is ontstaan door vermenging van Oost en West dus Nederlandse/Europeesche keuken (specerijen) met de Indonesische keuken (specerijen)…dus met andere woorden door met verschillende kruiden te koken krijg je verschillende bumbu’s.
Hierbij wat info van doppert.nl
40. Wat is het verschil tussen Indonesisch en Indisch eten?
Indisch eten is in feite Indonesisch eten, dat is aangevuld met allerlei gerechten, hartige hapjes en koekjes van Europese oorsprong. De laatste zijn aangepast aan de Indo-smaak zoals biefstuk, gesmoorde kip, paté, zwartzuur van kip of eend, pastei, ayam kodok, hachee, macaronischotel, fricadel en risolles.
Vele van deze lekkernijen kwamen later terecht op de tafels van welgestelde Indonesiërs onder iets gewijzigde namen: bistek, kaastengel, semur ayam, brongkos, pergedel en dadar risol.
41. Kan je in Indonesië Indisch eten?
Nee, bovengenoemde Indische gerechten zijn nauwelijks bekend in het huidige Indonesië. In sommige kringen van de hogere middenklasse werkt het statusverhogend als de pembantu (bediende) of een Indische cateraar dit soort ‘klassiekers’ maakt.
Logeer een keer in een klein guesthouse, gedreven door een goed gesitueerde familie. Dan kom je waarschijnlijk dit soort gerechten tegen.
42. Is de ‘rijsttafel’ een Indische uitvinding?
Ja, de rijsttafel is afkomstig uit de dagelijkse, Indische praktijk. Voorwaarde was voldoende geld en kokki’s en bedienden om alle onderdelen te bereiden en te serveren. Bijvoorbeeld: het beroemde Hotel des Indes in het vroegere Batavia diende de rijsttafel op door minstens 24 geüniformeerde djongossen (bedienden), elk twee gerechten te laten aandragen.
Een rijsttafel bestaat uit een hoeveelheid gekookte rijst, die men eet met een aantal gerechten, waarvan de smaken op elkaar zijn afgestemd. De bereiding van deze gerechten was en is in handen van talentrijke Indonesische en Indische dames. Zij stelden de combinaties van smaken, geuren en kleuren samen. Uiteindelijk is niet meer vast te stellen wie het concept rijsttafel heeft bedacht.
De ingrediënten (kruiden, producten, bereidingswijzen) van het eten is Indonesisch, de manier van opdienen is Indisch.
” 41. Kan je in Indonesië Indisch eten?”
Nee, bovengenoemde Indische gerechten zijn nauwelijks bekend in het huidige Indonesië. .
“42. Is de ‘rijsttafel’ een Indische uitvinding?”
———————————————-
mbt 41 :
Hangt af .
In Indonesia en in het bijzonder Jakarta , Bandung en andere grote steden heb je tegenwoordig verschillende thema restaurants .
Waar je “de rijsttafel” kan proeven .
Zoals ze het “froeher” serveren.
mbt 42:
Ja en Nee .
Als je de geschiedenis leest was de rijsttafel de uitvinding van de totoks en gegoede Indische Nederlanders .
Begonnen bij de plantage’s , waar de heeren planters , adminstrateurs en hun gezinnen gezamenlijk de plaatselijke gerechten op tafel kregen voorgeschoteld .
De samenstelling was afhankelijk van de smaak van de gastheer/vrouw .
Ook werd het geserveerd in de Soos waar de heeren officieren van de KNIL en ambtenaren , de plaatselijke notabelen bij elkaar alle dagelijkse besognes (de hitte etc) . kunnen vergeten.
Rijkelijk weggespoeld met sterke drank .
Aanvulling mbt 40 :
” Vele van deze lekkernijen kwamen later terecht op de tafels van welgestelde Indonesiërs onder iets gewijzigde namen: bistek, kaastengel, semur ayam, brongkos, pergedel en dadar risol.”
————————————————
Ik weet niet wat men onder welgestelde Indonesiers versta.
Voorzover ik kan herinerren uit mijn persoonlijke waarneming worden de rijsttafel niet door de Indonesiers gegeten , niet door de zgn “welgestelden “, zelfs niet door Indonesiers die de Nederlandse vorming en opleiding hebben gehad.
Dat ze het kennen en thuis laten maken (daar heb je personeel voor) is wel waar , maar wordt niet geserveerd in “rijsttafel samenstelling” (vaak niet logisch en tegenstrijdige smaak) en ook die “grote hoeveelheid”van gerechten.
Voorzover ik kan herinerren werd het aanhangen naar de Nederlandse cultuur niet echt gewaardeerd , dat geldt tot vlak na einde jaren 60- begin jaren 70 .
Toen waren de politieke verhoudingen een beetje gespannen .
Populair was de klappertaart , kattetong , spritzen , spekkoek (kue lapis legit) en kaasstengel .
Tot jaren 80-90 kon men belegen kaas moeilijk krijgen , dus is kaasstengel moeilijk te verkrijgen en duur .
In 2005 heb ik een stukje geschreven over de buitenlandse invloeden in de Indonesische keuken, daarin zijn veel Nederlandse invloeden te herkennen:
http://londoh.com/verh_pocketsized_history_of_indofood.htm
Ook een artikeltje over de Rijstafel (Indonesiche spelling)
http://londoh.com/verh_rijsttafel_a_colonial_delight.htm
Beide zijn in het Engels
Gruces
Eerlijk gezegd kan mijn moeder niet echt koken.
De pembantu’s die gespecialiseerd zijn in de “masak memasak” (keuken en koken gebeuren) kunnen het beter koken dan mijn moeder (X maal beter ) .
Wel heeft ze de “p.r.t” (pembantu rumah tangga) die belast zijn met koken opgeleid met het bereiden van de gerechten.
Na tiental jaren kunnen de “kokies” beter koken dan hun lerares .
Bij Indonesiers worden hoogstens een viertal bij elkaar horende gerechten samengesteld , de hoofd gerecht , en nagerecht.
De krupuks en empings (allerlei soorten) , ook de sambalans , serundeng , abon , sambel goreng tempe kering , atjars behoren tot de bijgerechten.
Veel van de Indonesiers kennen de voorgerecht niet , nagerecht is dan de allerlei soorten kue kue ( kering – basah = “droog en nat”) , de tjendols , en andere versnapperingen .
Rudjak van fruit behoor ook tot de bijgerechten .
Soms worden de nagerechten al van te voren geserveerd , men kan ook het eten/proeven voordat je begint met de hoofdgerecht.
Als je de samenstelling en de hoeveelheid (tot bijna 30 of meer hoofd , voor en bijgerechten) kan men alleen concluderen dat de rijsttafel zoals vele kennen uit de tijd van CHINEES-INDISCH restaurant (vaak de chinees om de hoek) een soort ratjetoe is .
Kwantiteit is belangrijk . En veel bier om de pedas gevoel te blussen.
Gelukkig hebben we in Nederland tegenwoordig meer oog op kwaliteit en kijken ook naar de samenstelling.
Dat wordt bevordert door de komst van Toko’s met soms (eigenlijk veel) Indonesische kokkies .
Ook de oprichting van SIR , Selected Indonesian Restaurant .
Tegenwoordig kan je zelfs de “authentieke”keuken uit West Java, Midden Java , en andere streken uit Indonesia vinden in Nederland.
Opmerkingen op een willekeurig Rijsttafel Speciaal .
Pangsit Goreng ( Chinees , voorgerecht ?)
Lumpia kecil (chinees is het voorgerecht of bijgerecht ?
Nasi putih
Nasi Kuning .
Soms heb je ook nasi tumpeng , nasi liwet en andere soorten nasi gurih.
Bami Goreng ( Indonesisch , Javaans of Chinees ?)
Seafood schotel
Is het (sambel) goreng udang , en of andere soorten vis gerechten ? Krokant gebakken , al dan niet met de bijbehorende saus.
Ayam Rujak ( is bekend)
Daging Semur ( Is het varkens of semur sapi ?)
Gule kambing , men kan ook van kip of andere soorten vlees serveren)
Sate Ayam ( soms ook kambing of sate sapi)
Sayur Lodeh (uit Sunda ?) , ik mis de “sayur” gudeg (Javaans= vaak een beetje droog) .
Sambel goreng boontjes(buncis) , vaak sambel goreng ati (lever) etc
Telor Bali ( kan je ook andere telor gerechten nemen) .
Bijgerechten : ik zie het als aanvulling , om de kwantiteit ( hoe meer hoe beter ) gevoel te benaderen .
Krupuk , emping , atjar , serundeng(je hebt verschillende variaties) , bawang goreng , sambel bajak ( terasi , jeruk , etc ) , en andere vreemde sausen die niet thuis horen in de hier getoonde rijsttafel.
Wat ik ook mis is de Rendang (al dan niet Padang) en de Opor (telor of ayam) .
Bij een rijsttafel kan je bijna uitgebreid kombineren , de kunst is om de bijbehorende gerechten bij elkaar te zoeken .
Een Indische Rijsttafel met veel gerechten (soms ratjetoe) is zelden , bijna nooit (jarang sekali ) te zien , in ieder geval in Indonesia.
@ Chris Carli. Ik realiseer me wel dat er “Indische” gerechten zijn als het gevolg van buitenlandse invloeden op het Indonesische eten maar betwijfel nadrukkelijk of je een volwassen ‘menukaart’ kan maken van die typische Indische gerechten die niet heel nadrukkelijk oorspronkelijk Indonesisch zijn.
Je kan namelijk wel een ‘apart smaakje of combinatie’ krijgen door een ‘vreemde’ invloed maar of die vreemde invloed dan meteen aangemerkt kan worden als ‘eigenaar’ Ik zal bijvoorbeeld de biefstuk zoals jij die kent mogelijk helemaal niet kennen, ik ben volledig Indisch opgevoed maar voor mij is biefstuk gewoon Nederlands en ik vind ook niet iedere biefstuk even lekker. Je hebt net zo goed tal van verschillende smaak interpretaties van Rendang, Soto…, et cetera
Ten aanzien van de oorsprong van de rijsttafel sit ik meer op de lijn van Surya. Volgens mij is de rijsttafel dus iets van de Europeanen.
Patrick says:
Ten aanzien van de oorsprong van de rijsttafel sit ik meer op de lijn van Surya. Volgens mij is de rijsttafel dus iets van de Europeanen.
———————–
En toch kan men niet zomaar zeggen dat DE rijsttafel iets is van de Europeanen.
Wel qua:
1.de samenstelling (vaak tegenstrijdige smaken – en de hoeveelheid = kwantiteit i.p.v kwaliteit)
2.het serveren ( veel djongos-serveer personeel ) .
Het is tempo doeloe , de koloniale sfeer , je hebt een andere soort ambiance.
Tegenwoordig is het zo goed als verdwenen , in de jaren 60-70 heb je in Nederland ook niet meer de luxe dat bij elke (rijst)tafel een batterij van djongos (jongos) in het gelid staan om de toean en njonja besar te bedienen.
Qua oorsprong zijn de gerechten ook weinig Europees .
Het zijn gewoon een ratjetoe van Indonesische streekgerechten.
Zo zie ik het , dat is gewoon te zien als men de gerechten uit een willekeurig rijsttafel combinatie ziet. (Posting van August 25, 2009 at 12:14)
Opmerkingen op een willekeurig Rijsttafel Speciaal .)
Ik zie daar 3 “vreemde” (Niet Indonesisch) onderdelen , 2 chinese = pangsit en lumpia , en spekkoek = Indisch
Wat ik verder gemist heb is Ayam Ritja ritja , kan me voorstellen dat een “koloniaal” die in Noord Molukken gedetacheerd waren ook de favoriete gerecht uit die streek in hun rijsttafel willen hebben.
De gado2 kan ook een pecel worden als ze in Midden en Oost Java waren gedetacheerd.
Verder ben ik met Patrick eens dat bifstek een Europese dus een Indische oorsprong.
In mijn kinder tijd hebben vaak vreemd (niet Indonesisch) gerechten op tafel gehad , zoals macaroni , pastel , frikandel en biefstuk.
Ook ayam kodok heb ik een paar keren thuis gezien , de europese gerechten maakte mijn moeder wel , maar niet echt populair bij de kinderen .Kurang enak en of kurang cocok ( het is niet zo lekker of het past niet ) met onze smaak .
Wat wel populair is de hollandse kue kue. (kattetong , kaasstengel , spritzen , hazelnoot . klapperkoeken/taart , en diverse tartjis (oude spelling van taarten).
Onze buren vonden het ook lekker en vroeg of mijn moeder ook wil verkopen.
Uiteindelijk gingen 2 van de vrouwelijke p.r.t specialiseren om de hollandse kue en tartjis te maken.
Met succes , wij verkopen bij feestdagen zoals lebaran en kerst zelfgemaakte hollandse kue kue , medio jaren 60.
Wanneer ik ga shoppen met de vriendinnen van mijn vrouw, en dat gebeurt vaak in Breda, dan eten we in een Chinees restaurant. Dit doen we omdat 1 van de vroending een chiness-indonesische is afkostig uit Surabaya.
Gaan we naar Eindhoven, dan wordt het de KFC. De KFC is een zeer favortiete eetgelegenheid bij Indonesiers, en niet bij hen alleen.
De laatste keer dat ik ben gaan uit eten, was in Den haag, bij de Garoeda. Dat was op aanbevelen van een Indonessiche vriendin van mijn vrouw.
Koloniaal? Ach gewoon. Pedas. Niet bepaald de smaak van kolonialen.
Uit eten in Indonesie doe ik in warung makan. In restaurants heb ik niets te zoeken.
Ik lees hier tussen de bedrijven door een kleine discussie over Indisch en Indonesisch eten..
De rijsttafel is wat mij betreft een benaming die door Europeanen is gegeven aan het eten van de inheemse, autochtone bevolking
van Nederlands-Indie, of het nu wel of niet aangepast is aan de Nederlandse smaak en of het al of niet uit 20 gangen bestond.
Bij ons thuis hadden we het nooit over een rijsttafel of over Indisch eten.
Het eten dat je krijgt voorgeschoteld in een Chinees restaurant of een afhaalcentrum zal ook wel aangepast zijn aan de Nederlandse smaak.
Maar het krijgt daardoor toch ook niet een andere benaming?
Het “probleem” met het Indisch-Indonesisch eten is dat toendertijd de naam Indie werd veranderd in Indonesie.
Dat Indische is nog steeds blijven hangen in het Nederlands collectief bewustzijn, dat het nog wat jaartjes zal duren voordat het Indonesisch wordt.
Dat wil overigens ook niet zeggen dat Indisch en Indisch-Nederlands dezelfde begrippen zijn, of dezelfde lading dekken.
De benaming Indische-Nederlanders deed, wanneer ik het wel heb, pas na de oorlog zijn intrede.
Het “gedonder” en begripsverwarring begon pas toen Indische-Nederlander werd afgekort tot “Indisch”, en die benaming “Indisch” werd voorbehouden aan de gekleurde Indische Nederlanders, oftewel “Indo-Europeanen”.
Toen mijn ouders nog leefden gingen we nooit uit eten in een “Indisch” restaurant.
Slechts wanneer mijn ouders geen zijn hadden om te koken werd er eten gehaald uit een Chinees-Indisch afhaalrestaurant.
Ik vroeg eens aan mijn vader, die overigens zeer goed kon koken, wat het verschil was tussen Indisch en Indonesisch eten.
Ook hij vond, dat wat men bedoelde met Indisch eten, eigenlijk gewoon Indonesisch was.
Mijn vouw die Indonesische is, belt ook regelmatig met haar moeder op Midden-Java wanneer zij iets “speciaals” wil koken.
En eerlijk gezegd , globaal genomen zie ik weinig verschil met wat mijn “Indische” ouders klaarmaakten en wat zij nu klaarmaakt.
Het is gewoon een kwestie van smaak en verschil van regio. Elke stad of streek in Indonesie heeft zo zijn eigen bereidingswijze, en elk gezin een eigen “hand”.
En zo kon het voorkomen dat bijvoorbeeld mijn vader zowel Javaanse, als Balinese of Lombokse ideeen in het eten verwerkte.
Ook Nederlandse overigens.
Dit laatste doet mijn vrouw ook, maar daarmede kun je haar eten toch niet Indisch noemen?
Als ik de reacties lees zie ik verschillen tussen de verschillende schrijvers , hoe ze Indonesisch eten (gerechten uit Indonesia) benoemen .
De oudere generatie (de zgn 2de generatie)zijn gewend om het Indisch te noemen , in vele gevallen werd het doorgegeven aan hun kinderen , de volgende generatie.
Bij de jongere generatie (de 3de) zie je ook het verschil , ze benoemen de Indonesische gerechten uit de tijd van hun moeders en oma’s ook anders.
Veel zeggen dat het Indisch is , sommigen zeggen Indonesisch.
Bij de 1ste generatie noemen ze het geen Indisch eten , ik heb vroeger vaak gegeten bij mijn oud kostbaas en zijn vrienden . Nooit over Indisch gesproken .
Dat er verschillen zijn in de smaak , de ene “kok-kokkie”doet iets meer sambel , trasi , gula jawa , santen , kunyit is duidelijk.
Een gado2 wordt ook pecel als je kencur erbij doet . Je hebt ook een andere variant , de lotek.
Een asinan kan ook verschillend zijn , je hebt asinan Bogor , asinan Jakarta .
Je kan ook bijna gelijk proeven of de kokkie een Sundanese of een Javaanse is .
Zelfs bij de Indonesische afhaal toko’s kan de fijnproever de verschillen vaak merken , afhankelijk waar de kokkie vandaan komt.
De bij iedereen bekende rijsttafel is een Nederlandse uitvinding uit de koloniale tijd .
Ondanks dat het bij sterrenhotels en thema restaurants weleens worden geserveerd , ken de meeste Indonesiers geen rijsttafel. Ik kende het pas einde jaren 60 in Amsterdam .
De meeste Indonesiers kennen de rijsttafel ook niet , wel kennen ze de variatie van een super mini rijstafel , de “nasi rames”.
Hoe je het verder gaat benoemen is ook niet zo belangrijk , als het maar lekker is .
Als het maar lekker is. Setuju.
Zo lang er maar niet met begrippen wordt gesmeten die men niet volledig begrijpt, waar onderling geen overeenkomsten bestaan maar die wel leiden tot een ideologische (woorden)strijd.
Even terugkomen op dat Indische. Het begrip Indisch is naturlijk niet zo maar uit de lucht komen vallen. De schrijvers en wetenschappers van toen wilden met de benaming “Indisch”, de grote invloed van de Hindoes’, mijn part de Indiers (zo werd ook de autochtone bevolking van Ned.-Indie genoemd) benadrukken.
Voor de volledigheid. In mijn optiek en mijn belevingswereld gold de benaming Indische-Nederlander (later Indisch) ook voor totoks, die daar in Indie geboren en getogen waren.
Ik ben niet zo voor de colour-bar.
En misschien ook voor totoks die weliswaar niet Indie geboren waren, maar daar voor een zeer geruime tijd hebben gewoond.
Natuurlijk, wij konden die lui, waaronder ik, die vanuit Indonesie naar Nederland trokken toch moeilijk Indonesische-Nederlanders noemen? Zeg nou zelf.
Nederlanders, dat wel, en zo zie(zag) ik me zelf ook, en zo heb ik me toen ook moeten verdedigen tegen moeilijke vragen van Nederlanders cq. Hollanders
Wat mij betreft, laten wij het Indisch eten maar weer teruggeven aan de Indonesiers, die nu ook in groten getale om diverse redenen naar Nederland trekken. Wat verliezen wij ermee, Wij hebben hun hebben en houden toch gekoloniseerd?.
Quote:
Natuurlijk, wij konden die lui, waaronder ik, die vanuit Indonesie naar Nederland trokken toch moeilijk Indonesische-Nederlanders noemen? Zeg nou zelf.
Even off topic dese .
Grappig , de Indonesiers zeggen iets anders.
Ze zeggen Indo Belanda of Belanda Indo. Vaak afgekort met (Orang) Indo.
Voor de totoks (een “echte Bule” ) zeggen ze (orang) Belanda , Javanen zeggen Londho , Sundanezen zeggen Walanda.
Ik weet niet hoe de Batakkers , Minangkabauers en andere delen van Indonesia de Nederlanders en de Indische Nederlanders noemen.
Terug naar de topic , mijn eigen moeder kookt wel goed (voor ons , de kinderen maar niet beter dan onze p.r.t .
Kirsten: Wat doen jullie? Gaan jullie wel uit eten in restaurants, kiezen jullie voor toko’s of toch liever de eigen keuken? En waarom dan?
Ja hoor,… ik woon in Den Haag, dus ken wel plekjes waar t typische makanan lekker, traditioneel en goed is. Maar geef direct toe dat “Ibu’s makanan”, en ook van vaders en alle tantetjes en oompjes, daarmee niet te vergelijken valt !
Ga ook wel in restauranten eten, maar eerder omdat bv de tjendol van Istana gewoon super is, de timpe goreng bij Toko Toet, de ayam godok bij t Eethuisje met Kerst, de hete sambal bij t Markthof etc. ;o)
Weet je wanneer je echt merkt dat restauranten anders zijn ? Wanneer je terug komt van Indonesië en je gaat de direct ff “Indisch eten” om in de sfeer te blijven. NIET DOEN dus ! Salam Roy
Leuk geschreven Kirsten!
Ook ik eet het allerliefst Indisch bij mijn moeder,
hoewel er hier en daar ook wel enigszins redelijke Indische restaurants te vinden zijn die een heel klein beetje in de schaduw van haar kookkunsten mogen durven staan.
Twee opmerkingen:
Voor zover ik kan zien gaan Chinezen alleen naar èchte Chinese eethuisjes
en restaurants (zoals in Den Haag de inmiddels obligate Fat Kee, maar ook Kee Lun Palace
en Harvest en in Amsterdam de eethuisjes op de Zeedijk).
In de “Chinees-Indische” restaurants (dat zijn restaurants waar ze “patat met appelmoes” als “kindermenu” op de kaart hebben) heb ik in mijn hele leven geen Chinees gezien, behalve als personeel, en zelfs dat verandert inmiddels: in het oosten des lands is het al vrij gebruikelijk om blonde seveersters met dat schattige Ilse de Lange-accent je “Foe Joeng Haaaii” te horen opnemen.
Hetgeen me bij mijn volgende opmerking brengt:
Zelf spreek ik niet over “Nederlanders” (net zo min over “autochtonen” overigens).
Ik zelf ben, voel en beschouw mezelf als “Nederlander” (misschien zelfs wel als “autochtoon” als dat woord niet zo lelijk zou zijn geweest en zo gruwelijk misbruikt). Als ik het over het blanke deel der bevolking heb zeg ik gewoon “blanke Nederlanders” of soms “Hollanders”.
Ben zeer benieuwd hoe dat bij de overige lezers/reageerders zit…
Lieve mensen,
Ik eet het liefst indonesisch thuis en ga lekker op mijn gemak de keuken in (soms met mijn partner) en begin dan met het voorbereiden van het eten. Ik denk wel dat de meeste mensen die zelf een indische achtergrond bezitten graag lekker eten en het eten ook belangrijk vinden. Ik weet dit nog van toen. Mijn moeder was een goede kokkin en ik had als meisje bewondering voor haar kooklust zo ook haar baklust. Ik was ook altijd in haar nabijheid als ik wist dat ze lekkere dingen ging maken. Ik kon dan bij haar letterlijk alles zien en ruiken wat ze deed al was het maar bijv. hoe ze semoor maakte of spekkoek etc. Vragen kon ik haar zoveel stellen ook tijdens het koken. Ik ben zo blij dat dat mijn moeder mij toen en later veel kneepjes van het koken heeft bijgebracht. Ik heb haast nooit geen tegenzin om te koken en ik ga weliswaar uit eten, maar zelden naar een ind./chin. restaurant, want de smaak is heel anders dan dat ik gewend ben. Koken valt te leren, maar de smaak en het resultaat van al die heerlijke maaltijden is mede afhankelijk door de liefde die je tijdens het bereiden schenkt. Vriendelijke groet, Jeanette.
Bij ons in Rijswijk waren er geen Indische restaurants. We haalden wel eens wat bij de Toko Indah in het winkelcentrum maar naar een Indisch restaurant gaan was toch iets anders: Ik reed wel eens langs Garoeda op de Kneuterdijk/Heulstraat en ik zag daar die Totoks zitten met al dat knippende personeel. dat deed me wel aan koloniaal Indie denken. In Rotterdam ben ik zelfs naar een Indisch/Indonesisch restaurant geweest, het eten was wel erg gekruid maar mij beviel dat te serviele personeel niet, het heeft zo’n koloniaal sfeertje. Het sfeertje sprak me niet aan. En of ze beter/slechter dan mijn moeder koken, zal me een rotzorg zijn. Laats zag ik in (Oost) Berlijn een bordje staan van Indisch restaurant, maar dan ga ik daar niet eten. Ik ga dan lekker Duits of Turks eten in Kreuzberg. Ik zal de volgende keer eens naar die Garoeda gaan, even met die totoks een boom opzetten over wat voor groots daar werd verricht. En ik geef de boys een fooi om met dat knippen op te houden. Het lijkt wel de Harmonie, zonder muzak.
Hmm, indo eten bij de chinees gehaald valt mij vaak tegen. Eten bij de chinees zelf doe ik ook al niet veel. Dus voor de lekkerste indo hap ga ik toch lekker naar mams.
Thuis bestel ik altijd bij Betawi in Amsterdam. Voor mij nog steeds de onbetwiste nummer een op mijn lijst. Een indonesische toko waar ook nog echt een indonesische familie de scepter over de keuken zwaait. Een groter verschil tussen authentiek en chinees indonesisch heb je niet.
Hi,
Ik als Totot Nederlander heb nooit begrepen dat Indisch en Indonesisch gedoe, zelf getrouwd jarelang met Indonesisch, wereld rondgezworfen, nu willen we terug naar Indonesie voor pensioen. Denk dat het verschil zit in de ” afscheiding ” wat zich terugvind in het eten ( indisch is gerechten bereid door Indos, indonesisch is eten bereid door Indonesische, maar denk dat door de ” afscheiding bewust ” en het ” Indo ” zijn, bepaalde richtingen in het eten verzeild is geraakt, mijn vrouw is een chef , indonesisch , en wij hebben vaak gekookt voor grote partijen, maar als je kookt voor ” Indischen ” is het altijd mis, dit kurang, dat kurang, te weinig van dit en dat, het is duidelijk ander eten geloof me maar, de smaak van Indischen is anders dan Indonesiers, alhoewel beiden zeikers zijn, en altijd commentaar hebben, ligt de smaak op een ander terrein. Ik wordt ook inderdaad kotsziek van die zgn Indonesische restauranten of Indo chinese restauraten, wat een verscrhikkelijk slecht vreten, ham, afval, dat moet nasi goreng voorstellen, ook ligt het veel aan de hand , maw wie kookt natuurlijk, echte indonesisch restauranten zijn er bijna niet en een must is dat het gerund wordt in de keuken door een indonesisch kokkie anders werkt het niet. Rijsttafel is iets uit de koloniale tijd inderdaad, maar het is ontstaan op sumatra, zoals nog steeds de huidige padang keuken hmm als ik er aan denk, daar komt het vandaag, en aangepast als rijsttafel voor de NL, als ik naar Jakarta ga is de eerste stop Padang restaurant , krijg dan 40 schotelstjes met allerlei gerechten op tafel, en mag kiezen wat ik eet, wat je ” aanraakt ” betaal je, rest gaat terug in de keuken 🙂
Die heerlijke sambal hijau, gestoomd, bij de rendang pfff.
ok leuk foreum good luck
1. Ik heb Indonesiers aardappelen zien gebruiken in de bijvb. de groentensoep en dergelijke dingen meer, en ik zie niet in waarom indonesiers niet “indisch” kunnen koken. In de basis is indisch eten gewoon indonesisch.
2. Indonesiers zijn als gasten beleefde mensen. Zullen nooit opmerkingen maken over jouw kokerellen, en zeker niet wanneer je niet indonesisch – totok – bent.
Wat ze niet lusten laten ze gewoon staan en vooral wanneer er varkensvlees wordt gebruikt, maar dit geldt dan voor indonesische moslims.
Misschien zijn er anderen op dit forum die andere ervaringen hebben..
“Indische mensen” daarentegen laten je als totok gewoon merken dat je er niks van kunt, want weten alles beter 😉