Zelfportret Raden Saleh. Bron: www.tropenmuseum.nl

Zelfportret Raden Saleh smaakt naar meer

Tijdens mijn eerdere bezoek aan het Tropenmuseum, had ik twee missies: ik wilde de vaste tentoonstelling Oostwaarts bekijken en het enige bekende, onlangs aangekochte zelfportret van Raden Saleh aanschouwen. Bij Oostwaarts kon ik schilderijen van verschillende kunstenaars bewonderen, maar ik vond er helaas geen van Raden Saleh tussen. Ik neem je weer even mee terug, naar die bewuste dag.

En dat terwijl het artikel over Saleh op de website van het Tropenmuseum kopt met ‘Unieke aanwinst van Indonesische kunstschilder van wereldfaam’. Jammer, ik ben erg nieuwsgierig naar het werk van deze Indonesische Rembrandt. Ik hoop dat ik er niet overheen gekeken heb.

Ik ga alsnog op zoek naar het zelfportret. Ik verwacht een statig portret, groot en indrukwekkend, met iets dramatisch, aangezien Saleh (1811-1880) leefde ten tijde van de Romantiek. Een stroming in de schilderkunst, die qua stijl lijkt op de klassieke stijlen, maar met meer fantastie en emotie, herinner ik mij van de kunstgeschiedenis-colleges.

Bescheiden
Nadat me de weg gewezen is, ben ik vooral verbaasd. Niks statig portret: het zelfportret is een heel klein bescheiden schilderijtje. Het enige dat voldoet aan mijn verwachting is de gouden lijst, die verzuipt in de enorme witte wand waaraan het schilderij hangt. Licht teleurgesteld ga ik het portretje van dichtbij bekijken en dan weet het me gelukkig alsnog te overtuigen. Waar klassiek geportretteerde personen vaak een (in mijn ogen) afstandelijke blik hebben, kijkt Saleh je helder aan. Het is duidelijk een schilderij ‘oude stijl’, dat mij niet altijd aanspreekt, maar de losse penseeltreken geven het wat spontaans. Dat maakt de teleurstelling goed.

Saleh kijkt je helder aan.

Op de wand ernaast lees ik dat Saleh in 1829 naar Nederland kwam, toen hij 18 was, om zijn talent te ontwikkelen. Toen hij in 1851 weer wegging, kreeg hij de titel ‘Schilder des Konings’ mee. In Den Haag schilderde hij veel oriëntaalse jachtpartijen en dramatische composities (dus toch!). Een plaatje van ‘Een Boschbrand’ uit 1849 maakt me nieuwsgierig. De stijl associeer ik met typisch westerse taferelen, maar nu zie ik vuur, rook en tijgers. Ik had het graag in het echt gezien. Zo’n onwesters beeld in deze typisch Westerse stijl heeft iets vervreemdends.

Uniek of niet?
Om over dit schilderij te schrijven, heb ik behoefte aan meer informatie. Ik google ‘Raden Saleh’ en belandt op de website van het Rijksmuseum, dat een zelfportret van Raden in de collectie heeft. Ik dacht dat het Tropenmuseum een zelfportret had aangekocht, dat uniek is, doordat het het enige bekende zelfportret is van Saleh? Ik pak de hand-out van het museum erbij en daarop staat hetzelfde statige portret van Saleh met als onderschrift dat het geschilderd is door Friedrich Carl Albert Schreuel. Als ik die naam google, kom ik weer op de website van het Rijksmuseum uit. Op deze pagina blijkt hij het dus niet geschilderd te hebben en is het exemplaar van Tropenmuseum toch uniek.

 Een onwesters beeld in Westerse stijl heeft iets vervreemdends.

Het zelfportret van Raden Saleh © Christie Haalboom / Indisch 3.0 2012

Oosterse taferelen in een Westerse penseelstreek
Ik ga je niet vertellen dat je naar Amsterdam moet snellen om het schilderijtje te bekijken. Het was namelijk tot 19 augustus te bezichtigen. Mochten ze een keer een overzichtstentoonstelling maken met het werk van deze kunstenaar (en zijn tijdsgenoten), dan zou ik zeker gaan. Wie weet ervaar ik meer dan alleen Oosterse taferelen in een Westerse penseelstreek en ontdek ik overeenkomsten en verschillen tussen de twee culturen via dit medium. Ik ben benieuwd naar meer werk dat deze man wereldfaam bezorgd heeft. Jij ook? Laat het ons weten, wie weet brengen we het Tropenmuseum op een idee…