Films over sociale media in Indonesië

Het Aziatische filmfestival Cinemasia ligt al weer even achter ons. Een paar weken geleden stond De Balie in Amsterdam vanwege dit festival een paar dagen in het teken van films uit en over Azië. De films over – en uit – Indonesië hadden de invloed van social media als rode draad. Wij waren erbij.

Fotografie: Tabitha Lemon. Tekst: Kirsten Vos.

Invloed van sociale media
Met name de films #republiktwitter en Linimassa stonden in het teken van social media in Indonesië – Twitter in het bijzonder. Na afloop van Linimassa had sponsor Hivos een Social Innovators platform georganiseerd. Festivaldirecteur Doris Yeung interviewde regisseur Kuntz Agus (#republiktwitter) en producent Donnie Bu (Linimassa) over de opkomst en invloed van social media.

Doris Yeung (links) interviewt (vlnr) Kuntz Agus (#republiktwitter), Donnie Bu (Linimassa) en Ben Witjes (Hivos). Foto: (c) Indisch 3.0./ Tabitha Lemon.

Trojaans paard
“Linimassa is als een trojaans paard voor onze regering,” vertelt producent Donnie Bu, in reactie op de vraag van Ben Witjes. Die vroeg waarom in Indonesië nog behoefte is aan organisaties als Hivos. Bu vervolgt: “Dankzij fondsen zoals dat van Hivos, konden wij Linimassa op dvd zetten en gratis verzenden. Wij wilden de vrijheid van meningsuiting ter discussie stellen, na de gebeurtenissen rond de uitbarsting van de Merapi en het verhaal van de becak-rijder. Daarvoor hadden we een onderwerp nodig. Dat is Linimassa geworden.”

Becakrijder Harry
‘De’ becak-rijder is Harry van Yogya, die onder reizigers naar Indonesië bekend is geworden omdat hij op Facebook niet alleen zijn Becak-diensten aanbood,’ vertelt Donnie Bu. “Hij gaf reizigers ook tips. Uiteindelijk schreef hij er zelfs een boek over: The Becak Way, over de gewoontes en het sociale leven in Yogya. Hij is nu een bekende Indonesiër en komt op nationale tv.”

Linimassa (2011). Cinemasia 2013

Grassroots
Kuntz Agus legt uit wat ‘de Merapi’ in gang zette. “Na de uitbarsting van de Merapi in december 2010, kwam er een ‘grassroots’ Twitter-stroom van vrijwilligers op gang. Officiele hulpverlening kwam nauwelijks op gang, dus namen omwonenden zelf het iniatietief om mensen te informeren  over waar opgravingen waren. Waar er mensen onder het puin gehaald werden. Waar hulp nodig was. Zelfs de autoriteiten hielden deze accunts in de gaten.” De posts zijn nog na te lezen via https://twitter.com/jalinmerapi_en

#DEMAND Needed: handy talkie (#HT) lending for river monitoring around Mt #Merapi. Call 081578658586 (Joyo) — Jalin Merapi English (@jalinmerapi_en) 14 december 2010

NEEDED: #Volunteers to help data collecting for citizen’s assets post Mt #Merapi disaster. Click http://bit.ly/aZYcMy — Jalin Merapi English (@jalinmerapi_en) 12 december 2010

Tweets over de uitbarsting van de Merapi in 2010

Celeb Twits
Kuntz Agus vertelt hoe je in Indonesië geld kan verdienen met Twitter. “Grote Twitteraars, Celeb Twits noemen we ze, of Buzzers, krijgen geld voor het retweeten van tweets. Dit gebeurt veel voor het promoten van producten. Mijn zusje van 15 weet al wat ze wil worden: een Celeb Twit!” In Linimassa speelt de hoofdpersoon een rol in het manipuleren van verkiezingen via Twitter. Hoe weet je wat waar is op Twitter? Agus: “Door de sociale media zelf. Nepaccounts vallen snel genoeg door de mand. ”

#Republiktwitter. 7 april 2013, Cinemasia, Amsterdam

Democratie
Kan je zeggen dat de democratie in Indonesië baat heeft bij sociale media? “Nee,” zegt Donnie Bu. “Twitter is een medium voor de middenklasse.” Agu vult aan: “Dat zijn 10 miljoen mensen, van de 200 miljoen inwoners van Indonesië  In de verkiezingen van 2015 zal Twitter nog geen rol van betekenis hebben, de Tweeps zijn nog te jong.” Bu komt later die middag terug op zijn antwoord. “Nu nog niet.  Maar in 2018 doen misschien wel de eerste twitteraars mee. Dan komt de sociale vernieuwing van onderop.”

Free Prita! Foto: anak-kolaka.blogspot.com

Free Prita
Maar zover is het nog niet. Donnie Bu vertelt ook het verhaal van Prita Mulyasari, uit 2008. Deze dame stuurde een e-mail aan wat vrienden, waarin ze zich beklaagde over een ziekenhuis in Jakarta. Voor ze het wist stond ze terecht voor laster en belandde ze in de gevangenis. Via Facebook en Twitter startten mensen ‘Free Prita’, om aandacht voor haar zaak te vragen en hun klein geld in te zamelen om de boete te betalen waarvoor ze veroordeeld was. Uit alle desa’s en kampongs stonden mensen op om geld in te zamelen en te tellen. Het haalde zelfs CNN. “So yes, we have freedom of speech, but not freedom after speech,” concludeert Donnie Bu.