Molukken, jullie zijn toch Indisch? Hoe is het gekomen… Begin september brachten we een bezoek aan het MHM, het Moluks Historisch Museum. We hadden namelijk gehoord dat het museum twee weken later zijn deuren zou sluiten in verband met een subsidiestop. In het museum zou ook een vergadering plaatsvinden met allemaal Molukkers, reden te meer om eens te kijken naar die tak.
Kijkend naar een film over de overtocht van de Molukkers van Java naar Rotterdam.
En wat wil het geval, bij de koffie vraagt een vrouw ons naar de achternamen van deze overgrootouders. Nou, de moeder van opa Scholten heet Pattynama en de vader van oma Scholten is een Pattypeilohy. Ze pakt vervolgens een atlas van de Molukken en wijst 2 eilanden aan: “hier, van het eiland Haruku, en dan het plaatsje Oma, komen de Pattynama’s vandaan!” “En de andere tak?” “Die komen van het eiland Saparua, specifiek het plaatsje Ulat!”
En zie, de basis van onze rootsreis is gelegd. We gaan deze zomer op zoek naar de oorsprong van onze Indische familie.
Beide overgrootouders Ambonezen ;p Ik geloof dat de term Indisch ook breder kan worden toegelegd dan wij soms doen.
De term Indisch/indo is natuurlijk door Nederland bedacht om de Indo-europese, Indisch-nederlandse bevolking te benoemen. Indo is later doodleuk door veel Nederlanders omschreven als “half-Indonesisch”. Wat onzin is; Indo-europeaan is iemand van gemengd bloed, maar de term Indo is dus geen afkorting van Indonesisch.
De naam Indonesië is afgeleid van het Latijnse woord “indus”, wat “India” betekent, en het Griekse woord voor eiland, “nesos”. De naam dateert uit de 18e eeuw, dus nog van voor de onafhankelijkheid van Indonesië. In 1850 stelde de Engelse etnoloog George Earl de term Indunesians (Indonesiër) voor als naam voor de bewoners van de Indische archipel.
Ik zie de term “Indisch” dus breder dan het perspectief dat Nederland ons voorschoteld; alles en iedereen die zijn oorsprong heeft in toenmalig Nederlands-Indië is wat mij betreft Indisch.
Inclusief Ambonese, Kaiese, Manadonese KNIL militairen en hun gezinnen die door het onstaan van de Republiek Indonesië naar Nederland werden gestuurd. Ja er is verschil in culture identiteit maar als soort van nationaliteit zou je kunnen zeggen dat men Indisch is toch?
Voor zover ik weet zijn de Totoks ( geen Indisch of met “gemengde voor ouders zoals de Mestiezen) die in Ned.Oost Indie woonden ook als Indo geclassificeerd.
(Boek de Indo Dr T.Kok ).
En hoe zit het van de Chinese Peranakan en misschien Singke( is niet onmogelijk) die ook uit N.O.I kwamen ?
En de “volbloed” Indonesiers ?
Tegenwoordig is de term INDO vaak gelinkt aan Indo(nesiers).
Kijk naar INDOmie ( mer van mie produkten) , INDOsat( Indonesische sateliet).
En er zijn miljoenen Indonesiers en Niet Indonesiers die de term INDO gebruiken voor de aanduiding van de bewoners van de huidige Indonesia.
@Surya: inderdaad INDO wordt ook vaak gebruikt tegenwoordig voor merken en producten. Simpelweg omdat het makkelijk en pakkend is voor consumenten. INDOmie verkoopt denk ik beter dan INDONESIAmie ;p Echter het gebruik van INDO in commerciele diensten heeft geen verwijzing naar de INDO-europeaan. Dat zijn twee verschillende zaken.
Ik denk dat de Totok, waarvan de familie generaties in Nederlands-Indië was geworteld, evengoed tot de Indische Nederlander kan worden gerekend; hij/zij is immers in Nederlands-Indië geboren en wellicht zelden in Nederland geweest. Ik vermoed dat Dr T Kok in zijn boek hun tot de Indo classificeerd omdat het uiteraard plausibel is dat na generaties in Nederlands-Indie te wonen de Totok families hier en daar (al dan niet erkend) wat “Indonesisch” of “Indisch” bloed in zich hebben.
“Voldbloed” Indonesiërs die op een of andere manier Nederlands staatsburger zijn geworden en/of rond de onafhankelijkheid er voor kozen om naar Nederland te gaan zijn evengoed “Indische-Nederlanders” in mijn optiek; ze hebben immers nooit de Indonesische nationaliteit gehad. Kijk naar Ambonezen en Keiezen die naar Nederland zijn gestuurd op dienstbevel; volbloed “Indonesiër” maar hebben nooit een Indonesische nationaliteit gehad, wel Nederlands.
Ook onder de Indische Nederlanders zitten genoeg mensen met Chinees bloed in de aders. Om specifieker te zijn: Indisch..dat kan zowel Javaans, Moluks als China Peranakan bloed in zich hebben al dan niet gecombineerd met Nederlands, Duits of Portugees.
@Erik
May 16, 2013 at 14:15
Volgens mij hadden de meeste Molukkers die naar NL gingen geen Nederlandse nationaliteit, wel een Europese status dat is wat anders dan de nationaliteit.
@ Noordin en Erik.
Dat is waar .
De Ambonese Knil-ers( Zuid Molukkers) waren Inlandse soldaten.
Alleen krijgen ze betere kansen en beloning, waren ook de 1ste Inlandse soldaten die militaire schoenen mogen dragen .Dacht in 1904.
Er is wel een kleine “groep “gelijkgestelden zoals Ir Manusama.
De meeste van de 1ste generatie Ambonezen hebben de “vreemdelingen”roze paspoort .Zoals veel van mijn vrienden, zonen van Knil soldaten die ook die roze paspoort hebben.
Een “volbloed”Ambonees kan je niet in dezelfde groep Indische mensen “stoppen”.
Wel als er in het verleden een menghuwelijk plaatsvond .
Manusama is ook Indisch .
Zonder menghuwelijk kan je een”volbloed” Indonesier( Ambonees, Javaan, Sundanees etc) niet tot de Indische Nederlanders beschouwen .
Dat was in de tijd van Ned.Oost Indie.
Na 1945 of 1949 of later zijn de bewoners van Indonesia (ook de Indischen die daar gebleven en niet erkend waren=miljoentje of meer) gewoon Indonesiers.
Omdat we over oorsprong praten, ben ik een Betawinees-Sundanees ,en nog steeds Indonesier(paspoort) , gekomen in 1968 .
Geen Indisch.
Zelfs mijn zoon , moeder totok, is ook niet Indisch.
Hij was een genaturaliseerde Nederlander (op zijn 18de) , volgens CBS een Niet Westerse Allochtoon.
Een uitleg van een Nederlandse Molukker, lijkt me zeer duidelijk:
“Indo’s of Indische Nederlanders
Veel jonge Molukkers gooien de begrippen indo en halfbloed door elkaar. Jammer dat het gebeurt. Molukkers kijken soms op Indo’s neer, terwijl we toch heel veel overeenkomsten hebben qua cultuur, geschiedenis.
Indo’s heten halfbloeden ontsproten uit Nederlands- Indonesische relaties te zijn, dus zijn Molukse kinderen uit Moluks –Nederlandse relaties ook Indo’s. Een hardnekkig misverstand wat nogal leeft in de 3e en latere generaties van de Molukse gemeenschap. Een begrijpelijke ook; mij zal het persoonlijk worst wezen of iemand Indo is , dan wel half-of dubbelbloed maar ik wil wel proberen een tip van de sluier op te lichten.
Het fenomeen Molukse halfbloed bestaat eigenlijk sinds de komst van de Knil- Molukkers in 1952. Niet dat voor die tijd geen halfbloedkinderen zijn geboren, maar dat waren uitzonderingen. In Nederlands Indie zijn er vast ook gemengde relaties geweest waaruit kinderen kwamen (zie ook de vele Nederlandse en portugeze achternamen), maar die werden eigenlijk opgenomen in de familie van de moeders waardoor de dubbele achtergrond niet werd ontwikkeld. De oudste Molukse halfbloeden (excusez le mot) zijn van het begin jaren 50 en kwamen voort uit relaties van Molukse bungs of boejangs (vrijgezellen) met hun vrouwelijke met partners uit de buurt van woonoorden. Vrouwelijke Molukkers met een niet-Molukse partner verschenen pas later.
Indo’s zijn er al veel langer. Niet elke halfbloed met een Indonesische achtergrond is een Indo Indo-zijn heeft te maken met een bepaalde gemeenschappelijke cultuurachtergrond en je familiegeschiedenis. Nederland had een paar eeuwen terug een uitgestrekte kolonie in Zuid Oost Azie; Nederlands Indie. Nederland was te klein om over dat rijk te heersen. Als klein land kon Nederland alleen maar bepaalde delen van Inonesie beheersen vanuit buitenposten, vestingen en forten; pas rond 1900 kreeg Nederland controle over het gebied… wij Molukkers weten er alles van. De vraag naar personeel als ambtenaren, leraren, soldaten alsmede het machtsvacuúm trok veel Europese gelukszoekers, werkers, ondernemingslustigen, vrijbuiters aan omdat Nederland daar niet zelf in kon voorzien. Velen van hen vestigden zich definitief in Nederlands Indie en namen een Javaanse echtgenoot of een bijvrouw de zgn. njai. Uit die relaties kwamen natuurlijk kinderen die ook met elkaar huwden etc. etc. Zo ontstond langzamerhand een aparte bevolkings -groep met een Europees-inlandse achtergrond, de indo’s. In andere landen in bv. Zuid Amerika praat men over mulatten en mestiezen. Indo’s zijn dus oorspronkelijk halfbloeden maar de raciale vermenging kan eeuwen geleden hebben plaatsgevonden. Veel Indische families dragen oude Nederlandse namen als Mouthaan,Wittenberg, Wolff, Coenraad maar er zijn ook Duitse (Brendel, Pechler, Ziegler) Engelse (Smith, Robinson) en Franse /Waalse (Portier, Laporte, Pfaff, Lapré, de la Bretonnière, De la Fosse) namen.. Veel Indo’s zijn na de onafhankelijkheid van Indonesie naar Nederland gekomen rond de zelfde tijd en met dezelfde schepen als de KNIL- Molukkers in ’52; anderen de zgn. ‘spijtoptanten’ kwamen in de jaren ’50 en ’60 en werden net als de Molukkers op bepaalde plaatsen opgevangen maar dan in legercomplexen, hotels en pensions etc. verspreid door het land. Zo werd kamp Schattenberg eerst door gerepatrieerde Indo’s bewoonden later door Molukkers. Er zijn meer overeenkomsten tussen Molukkers en Indo’s. In Nederlands Indië bekleedden ze vaak dezelfde bevoorrechte posties van ambtenaar, onderwijzer of militair als de Molukkers. De echte bazen waren de ‘totoks’ de Nederlanders. Indo’s en Ámbonezen’ wilden graag een goede tweede in de koloniale hierarchie zijn wat veel van de latere rivaliteit verklaart. Veel Indo’s zijn later terug te vinden in het Nederlandse leger, Molukkers werden ontslagen.
Het onderscheid zit hem dus in de Indo-cultuur en geschiedenis met zijn kenmerken als eigen taaltje en literatuur, eten, muziek, waar je als Indo deel van uitgemaakt en wat je tot Indo maakt en niet het enkele feit dat je halfbloed of dubbelbloed bent…Het zijn dus mensen van gemengd Europees en ‘Indonesisch (Javaans bloed), maar de daadwerkelijke vermenging heeft eeuwen/decennia geleden al plaatsgevonden dit i.t.t de meeste Molukse halfbloeden.”
Otjep
May 17, 2013 at 20:49
half-of dubbelbloed maar ik wil wel proberen een tip van de sluier op te lichten.
(1)Het fenomeen Molukse halfbloed bestaat eigenlijk sinds de komst van de Knil- Molukkers in 1952
(2)Het onderscheid zit hem dus in de Indo-cultuur en geschiedenis met zijn kenmerken als eigen taaltje en literatuur, eten, muziek, waar je als Indo deel van uitgemaakt en wat je tot Indo maakt maar de daadwerkelijke vermenging heeft eeuwen/decennia geleden al plaatsgevonden
(3) dit i.t.t de meeste Molukse halfbloeden.”
————————————————————————-
mbt 1.
Nee , voor de komst van de 3500-4000 Knil soldaten met hun gezin in Nederland al lang (Zuid) Molukse “halfbloeden” waren in de Molukken (Noord -Zuid), voortgekomen uit de verbintenissen van blanke Europeanen ( incl.Nederlanders) met Molukse bewoonsters..
2.In het algemeen/grotendeels klopt het wel, de Indische Nederlanders ( voorheen de Mestiezen of Eurasians ) hebben hun referentiekaders ( cultuur) afgeleid van de Nederlanders.
De meeste (Zuid) Molukkers niet , ze waren uitgezonderd een klein groep (de gelijkgestelden) Inlanders , dus richten ze meer naar hun cultuur/adat zoals de Pela-Gandongschap etc.
3. De vermenging tussen blanke Westerlingen (o.a Nederlanders) en bewoonsters van de archipel was ongeveer 1 eeuw eerder begonnen in de Molukken .
Op Ternate en Tidore ( Noord Molukken ).
Zie de komst van de Portugezen ( zelfs Engelsen-Denen etc).
De Nederlanders zijn een eeuw later gekomen en had de Portugezen( katholiek) verdreven .
De Portugezen zijn later uitgeweken naar Timor( Oost Timor).
Zie ook het verhaal de Mestiezen van Kisar.
Sommige Indo’s (later Indische Nederlanders) gingen al een paar eeuwen eerder naar Nederland en terug naar Ned.Indie.
Voor de Indo elite uit Java ( veel Mardijkers), i.h.b Batavia e.o was het de gewoonte om hun kinderen naar Holland te sturen voor studie.
Zie cirkelmigratie van Ulbe Bosma.
De Nederlandse bevolking van Nederlands Indie was grotendeels Indische Nederlanders ( tussen 70-80%)
Het is waar dat de zgn 1ste en soms de 2de generatie Indo’s massaal “repatrieeren” ( eigenlijk migreren) na de onafhankelijkheid van Indonesia .
Gebeurde tot 1968 , de laatste groep was de zgn spijtoptanten.
Otjep May 17, 2013 at 20:49
“Molukkers kijken soms op Indo’s neer, terwijl we toch heel veel overeenkomsten hebben qua cultuur, geschiedenis”
Nou soms? Dat gebeurt vaker, net als bij andere groepen is dat uit onwetendheid en vooroordelen.
Wat me ook enorm opval, lees ik ook in uw reactie, is dat veel Molukkers denken dat de Indo’s voornamelijk zijn onstaan uit de Javanen, wat niet klopt. Dat is ook één van de redenen waarom Molukkers op Indo ś neerkijken. Wij hebben ook meer gemeen dan alleen uit de Indische samenleving. Er waren en er zijn Indo-Europeanen of Indo’s met Molukse stammoeders of Moluks bloed die gewoon onder de Indo-Europeanen vielen en niet onder de Molukse, maar dat weten vele Molukkers niet. Mijn grootmoeder was een echte Indo-Europese of Indische Nederlander met Moluks bloed en geen Javaans bloed. Als ze nu nog zou leven dan zou ze bij de 100 zijn.
Ik heb mijzelf sedert gisteren Oanfhankelijk verklaard en noem mijzelf voortaan INLANDER. Daar zit alles in: bewoner van de Indische archipel, Indonesier (Javaan, Balinees), Nederlander, maakt niks uit . Geen enkele discussie daarover mogelijk 😉
Ik wil mij toch even mengen in de discussie Indo, Indisch, Moluks, Indonesisch, Indische Nederlander.
Een Indo is iemand die zowel Europees als Indonesisch bloed in zich heeft. Onder Indonesich bloed verstaan ik ook de Chinezen, Arabieren, Indiërs, Japanners die in Indonesië/Nederlands-Indie woonden/wonen. Wanneer diegene gemengd is doet er niet toe het belangrijkste DAT je gemengd bent.
Indo’s kunnen voorouders hebben uit de gehele Nederlands-Indische/Indonesische archipel. Molukkers, Papua’s , Timorezen Menadonezen, mensen uit flores Sumbawa behoren allemaal tot de groep Indonesiërs. Wat voorbeeden over Indo’s : heb een papuase moeder en een Zwitserse vader, dan ben je Indo. Heb je een vader die een Molukse oma heeft en een moeder die Nederlandse is, dan ben je een Indo. Heb je een javaanse vader en een Belgische moeder, dan ben je ook een Indo.
Ik noem even drie categoriën die aanwezig waren in Nederlands-Indië. De inheemsen/inlanders(nu Indonesiërs), Nederlanders en andere Europeanen.
Was je in die tijd als Indo geëcht door je vader of moeder dan behoorde je tot de juridsche categorie Nederlanders of andere Europeanen. Had je als Indo bijvoorbeeld een Nederlandse vader en een Madoerese moeder en je werd geëcht, dan behoorde je tot de categorie Nederlanders. De Indo’s die geëcht werden als Nederlander noem je Indische Nederlanders. Kreeg je de Belgische, Zwitserse etc nationaliteit. Dan behoor je tot de (Indische) Belgen, (Indische) Zwitsers. Mijn overgrootvader was GEEN Indische Nederlander maar een Indische Belg omdat hij juridisch Belg was.
De meeste Indo’s in Nederands Indie werden NIET geëcht door hun vaders of moeders en behoorden dus tot de categorie Inlanders/inheemsen. Ziij zijn dus GEEN Indische Nederlanders of Indische Belgen etc. , maar Indo’s die juridisch tot de categorie Inlanders behoorden.
Het is een enorme fabel om te zeggen dat de meeste Indo’s in Nederlands-Indie (Indische) Nederlanders waren, want de meeste behoorden gewoon tot de inheemse/Inlandse groep.
DUs een Indo kun je absoluut niet gelijk stellen aan Indische Nederlander. Je kunt wel stellen dat bijna alle Indo’s in Nederland tot de Indische Nederlanders behoren omdat de meeste een Nederlandse nationaliteit hebben. Ik ken ook Indo’ in Nederland die de Indonesische nationaliteit hebben en dus een Indische Nederlander zijn maar Indische Indonesiër.
Om misverstanden te voorkomen: Indische Nederlanders werden niet “geëcht”, zoals je zegt. Ook mis ik een feitelijke onderbouwing van je stelling, dat “de meeste Indo’s in Indonesië tot de categorie Inlanders behoorden.” Ik zal later vandaag nog verder ingaan op deze bijdrage aan de discussie.
van Beek
May 19, 2013 at 19:42 “Mijn overgrootvader was GEEN Indische Nederlander maar een Indische Belg omdat hij juridisch Belg was”
Iemand met een Maleisische stammoeder is ook een Indo.
Jouw overgrootvader was gewoon een Indo-Europeaan.
“Het is een enorme fabel om te zeggen dat de meeste Indo’s in Nederlands-Indie (Indische) Nederlanders waren, want de meeste behoorden gewoon tot de inheemse/Inlandse groep”
Ja en Nee. Vele hadden een gelijkgestelde status en niet de nationaliteit maar dat betekende niet wat jij bedoelt.
Degene die de nationaliteit hadden, die tijdens de geboorte en de gelijkgestelde, vallen allemaal onder de Indo-Europeanen. De mengelingen die in de inheemse samenleving zaten en die om wat voor reden niet of niet meer eruit konden waren geen Indo-Europeanen.