In gesprek over herdenken

Hoe belangrijk vind jij herdenken, vroegen wij op Facebook, vanwege de conferentie over herdenken op 21 juni jl in Den Haag. Is dat ‘Soeda, al?’ Nee, vonden jullie massaal. Uit de geïnteresseerden nodigde Indisch 3.0 enkele jongeren uit om hun zegje te doen in het slotforum. Een van deze jongeren, Dewi van Beek, doet verslag van de middag. 

Op uitnodiging van Indisch 3.0, het Vfonds, het Indisch Herinneringscentrum en Stichting Herdenking 15 augustus mocht ik op 21 juni  samen met een aantal anderen komen praten over herdenken bij de conferentie in het Museon in Den Haag. Hoewel ik tot nu toe wel elk jaar stilstond bij het einde van de oorlog in Indië ben ik nog niet nooit bij de officiële herdenking geweest. Dit jaar neem ik mijn oma mee naar de herdenking in Den Haag en ik ben benieuwd hoe andere jongeren herdenken. In de slotdiscussie zal ik daar mijn mening over mogen geven.

“Je vroeg het niet en ze vertelden het niet. Indonesië was gewoon geen onderwerp.”

Opgroeien als repatriantenkind
Maar eerst luisteren we voor het eerste programma-onderdeel “Een ander land in beeld” naar Peter Bouman, Indisch en opgegroeid in Losser, bij Oldenzaal in Twente en naar Nona en Paul Salakory, Moluks en opgegroeid in het Molukse woonoord Vossenbos in Wierden bij Almelo. Ze schetsen hun persoonlijke beeld van het dagelijkse leven in het Nederland van de jaren ’50. Waarom hun families naar Nederland waren gekomen wisten ze vroeger alledrie niet. Peter: ‘Je vroeg het niet en ze vertelden het niet. Indonesië was gewoon geen onderwerp.’ 

Geschiedenis opnieuw vertellen

Historicus Ron Habibie schuift aan. Is het beeld van de Nederlanders over de Molukkers in de loop der jaren bijgesteld, wil Rocky weten. Nee, zeggen ze. Alle drie voelen dat ze de hele Indische en Molukse geschiedenis juist opnieuw moeten vertellen. Nona: ‘Onze generatie weet het nog, maar nieuwe generaties weten het niet meer.’ Ron benadrukt dat er bovendien nog “cold cases” opgelost moeten worden: de Indische Kwestie en de nog altijd niet erkende RMS.

v.l.n.r. Paul en Nona  Salakory, Peter Bouman, Rocky Tuhuteru. Foto: Indisch 3.0 2013/ Tabitha Lemon.

Chaos!
“Ze schrijven over ons, we schrijven over onszelf”, het tweede gesprek, is bedoeld als discussie over het effect van literatuur over Nederlands-Indië op het collectief geheugen. Hoewel de insteek veelbelovend is, verzandt het gesprek in een abstracte discussie met ingewikkelde termen en chaos. Aan tafel worden ze het niet eens over het feit of de Molukse geschiedenis bij de Nederlanders is beklijfd en wat hier nou precies voor gezorgd heeft. Het gesprek wordt een extreem chaotische en moeilijk te volgen discussie. De pauze die volgt is voor veel mensen, waaronder mijzelf een noodzaak om alles even te laten bezinken.

Jongeren en herdenken
Na de pauze bekent Rocky dat we ‘een beetje djam karet hebben’ en dat we meteen doorgaan met het laatste tafelgesprek: “Verhalen van vroeger…..Lekker belangrijk?” Een beetje zenuwachtig ga ik samen met Ricci Scheldwacht en Bo Tarenskeen, een mede 3.0-er, aan tafel. We gaan het hebben over hoe jongeren herdenken en hoe we dit in de toekomst willen doen. Rocky opent het gesprek door eerst Bo te vragen naar zijn herdenkingservaringen.

Ricci Scheldwacht, Bo Tareskeen, Dewi van Beek en Rocky Tuhuteru over herdenken. Foto: Indisch 3.0/ Tabitha Lemon 2013

Herdenken op 4 mei
Theatermaker Bo herdenkt “gewoon”: op 4 mei. Bo: ‘Als je op 15 augustus herdenkt, laat je zien dat je geen onderdeel van de Nederlandse geschiedenis uitmaakt, dat je daar niet bij wilt horen.’ Als initiatiefnemer en organisator van Theater na de Dam, heeft hij een nieuwe vorm van herdenken voor de toekomst geïntroduceerd. Met zijn theaterprogramma organiseert Bo Tarenskeen voorstellingen over oorlogsverhalen na de herdenking op 4 mei in Amsterdam. Hij zou graag zien dat iedereen herdenkt op 4 mei, omdat dit zou zorgen voor veel meer saamhorigheid.

Erkenning voor ervaringen
Rocky vraagt hoe ik dat zie. Ik zeg dat ik me kan vinden in zijn idee van saamhorigheid, maar dat 15 augustus voor veel mensen ook een stuk erkenning is voor wat zij meegemaakt hebben. Voor mijn oma is het heel belangrijk is en daarom dus ook voor mij. Bo kijkt daar anders tegenaan.  Erkenning voor wat er gebeurd is, verwacht hij niet meer. Althans, nooit op die manier dat je er gelukkig van wordt.

“15 augustus is voor veel mensen erkenning voor wat zij meegemaakt hebben.”

Verhalen doorgeven
Journalist Ricci Scheldwacht vindt ook dat 15 augustus in ere gehouden moet worden, maar dat dit in de toekomst best op een andere manier kan. Daarna komt hij terug op een eerder discussiepunt van die dag, hij vindt het vooral belangrijk dat de geschiedenis verteld wordt, in welke vorm dan ook. ‘Van initiatieven zoals die van Bo, word ik alleen maar heel blij,’ glimlacht Ricci. Hij benadrukt dat er al heel veel gedaan wordt door de tweede en derde generatie Indische  Nederlanders, om de verhalen te verkondigen en door te geven.

Onbekend onderwerp
De in een eerder gesprek gemaakte opmerking dat het onderwerp Nederlands-Indië niet bij geschiedenis behandeld wordt, kunnen Bo en ik allebei van tafel vegen. Wel vertel ik dat ik merk dat het onderwerp onder mijn Nederlandse vrienden nog vrij onbekend is, ondanks dat wij Nederlands-Indië als eindexamenonderwerp hadden.

Rocky Tuhuteru presenteert. Foto: Indisch 3.0/ Tabitha Lemon 2013.

Kleinkinderen
Rocky vraagt wat ik in de toekomst zou vertellen aan mijn kinderen en kleinkinderen. ‘Het verhaal van mijn oma in eerste instantie,’ zeg ik, omdat dit ook hun familiegeschiedenis zal zijn. Daaromheen zal ik uiteraard ook over de algemene geschiedenis vertellen, omdat dat erbij hoort. ‘Het is wat ik nu ook al aan mijn vrienden vertel,’ vul ik aan.

Theaterprogramma over herdenken
De discussie vervolgt: in welke vorm zou dit moeten? Bo is – uiteraard – al bezig in het theater en we denken alledrie dat dit een uitstekende vorm is om de verhalen door te vertellen. Ricci maakt het eigenlijk niet zoveel uit of het nou een boek, een film of een theatervoorstelling is. Als het maar verteld wordt. Wel is hij benieuwd naar wat Bo op 15 augustus aan programma zou kunnen bedenken, zoals hij nu op 4 mei doet.

“Theater is een uitstekende vorm om verhalen door te vertellen.”

Einde, schluss, al!
Uiteindelijk staat er een vrouw op uit het publiek, die stelt dat we maar allemaal moeten herdenken op de 15e augustus. ‘Dat is het einde van de  Tweede Wereldoorlog,’ legt ze uit. Ze krijgt een groot applaus en ons tafelgesprek is voorbij.

Kennistest
Als afsluiting van de dag doen we een kennistest over de Nederlands-Indische geschiedenis waarbij de paar winnaars een paar mooie prijzen krijgen. Daarna speelt de groep van Julya Lo’ko nog één maal op verzoek ‘Een beetje’ en een Moluks lied. Wij borrelen nog wat na en tegen zessen ga ik met een hoofd vol nieuwe informatie en indrukken weer richting huis. De kennistest was een geslaagde afsluiting van een gezellige middag, met discussies die de ene keer beter uit de verf kwamen dan de andere.

Julya-Loko-Maria-en-Regina-Lekransy-en-Anna-Makaloy