Over de massamoord op communisten
Naar aanleiding van de documentaire The Act of Killing, verscheen op 1 oktober jl. de nieuwste editie van het Indonesische tijdschrift Tempo: Pengakuan algojo 1965 (Bekentenis beulen 1965). Voor het eerst in 47 jaar krijgen we een beeld van één van de meest omvangrijke massamoorden in de 20e eeuw. In meer dan 70 pagina’s staat beschreven wie, waar en hoe communisten en Chinezen vermoordde tussen 1965 tot 1966 in Indonesië. Aan het woord? De ‘beulen’ (moordenaars). Poging tot staatsgreep
Op 30 september 1965 deed de ’30 September Beweging’ (Gerakan 30 September – G30S) in Jakarta een poging tot een staatsgreep. Deze poging mislukte. Dankzij de ontstane chaos, kwam Generaal Soeharto aan de macht. Als grote schuldige voor de staatsgreep wees hij naar de Indonesische communistische partij, de PKI.
Massamoord
Deze beschuldiging was voor het Soeharto-regime de legitimatie voor een ongekende moordpartij onder leden van de PKI. In de periode van 1965 tot 1966 zijn naar schatting tussen de 500.000 en twee miljoen mensen, geaffilieerd met de PKI, vermoord. Nog steeds wordt de 30 September Beweging geaffilieerd met de PKI. Maar of dit ook werkelijk zo was?
Propaganda
Feit is dat Indonesië jarenlang te horen kreeg dat de PKI achter de staatsgreep zat en dat communisten er alles voor over zouden hebben om de Pancasila (nationale staatsideologie) omver te werpen. In Jakarta richtte de regering-Soeharto zelfs een museum op over het verraad van de communisten. Jaarlijks vertoonden alle televisiezenders op 30 september een bijna vier uur durende film over de staatsgreep van de PKI, en ook in het onderwijs was de visie van de staat leidend. Over de massamoord werd uiteraard gezwegen. Alles werd eraan gedaan om het communisme in Indonesië te laten verdwijnen.
‘Ook al is hij mijn broer, zijn ideologie is niet bespreekbaar.’
Museum Pengkhianatan PKI – Jakarta (Verraad van de PKI) © Rennie Roos 2011
Wat Tempo deze week heeft gepubliceerd is, naar mijn mening, uniek en huiveringwekkend. Vanuit het perspectief van de algojo (beul), kijkt het blad terug op de gebeurtenissen in 1965. Het borduurt hiermee voort op de documentaire The Act of Killing. In deze documentaire is te zien hoe Anwar Congo van het verkopen van bioscoopkaartjes, samen met zijn maatjes, ‘overstapt’ naar het uitroeien van communisten in Medan.
Broers
In het Tempo-artikel Tentara, santri, dan tragedi Kediri (Soldaten, studenten en het tragedie van Kediri) vertelt de inmiddels oude en grijze Abdul Malik hoe hij het niet over zijn hart verkreeg zijn broer, die lid was van de PKI, te vermoorden. Malik doet uitspraken die een diepe indruk op mij hebben gemaakt: ‘Dia dihabisi rekan saya karena saya tak sampai hati melakukannya.’ (Hij is door een collega uit de weg geruimd omdat ik het niet over mijn hart verkreeg.) ‘Meski saudara, urusan ideologi tak bisa ditawar dan dikompromikan.’ (Ook al is hij mijn broer, zijn ideologie is niet bespreekbaar.)
Trots
Wat ik bizar vind aan de verhalen van de ‘beulen’, is dat ze deze vertellen en: vol trots. Ze hebben volgens mij nog steeds niet door dat wat zij vertellen iets verschrikkelijks is. Stuk voor stuk voelen ze zich gesteund door hun geloof en de staat. de Nationale Mensenrechten Commissie van Indonesië (Komnas HAM) presenteerde afgelopen juli de resultaten van een vierjarig onderzoek. Daaruit bleek dat de staat betrokken was bij het systematisch en op grote schaal uitmoorden van leden van de communistische partij. Tot nog toe heeft de Indonesische overheid daar niets mee gedaan.
Abdul Malik © Majalah Tempo Indonesia / Harry Triwasono 2012
De huidige editie van Tempo, de documentaire The Act of Killing en de storm aan berichten op internet over dit onderwerp, zouden er logischerwijs toe moeten leiden dat de overheid haar excuses aanbiedt aan de nabestaanden van de slachtoffers. Maar als het aan Minister Djoko Suyanto ligt zijn excuses nog ver te zoeken. In zijn eerste reactie stelde hij dat de zuivering van communisten gerechtvaardigd was om ‘het land te redden’.
Ik raad iedereen aan Tempo 1-7 oktober 2012: Pengakuan algojo 1965 te lezen en de documentaire The Act of Killing te bekijken zodra deze uitkomt in Nederland. Ondanks dat het bijzonder schokkend is, wordt er voor het eerst een beeld geschetst van een cruciale periode uit de Indonesische geschiedenis waarvan tot nog toe weinig in de openbaarheid is gekomen.
Tempo 1-7 oktober 2012: Indonesische versie & Engelse versie
Zeer interessant om dit stuk te lezen.omtrent die periode. Dat gedeelde van de geschiedenis wist ik nog niet veel van.Maar het woord me nou wel wat duidelijk. Een zwart pagina uit geschiedenis van Indonesië.
Dank je wel voor je artikel. In Indonesië ontstaat langzamerhand meer ruimte voor andere benaderingen van de massamoorden dan het sleetse Orba-propagandaverhaal.
Ik zet wel enige vraagtekens bij je bewering dat “er voor het eerst een beeld geschetst van een cruciale periode uit de Indonesische geschiedenis waarvan tot nog toe weinig in de openbaarheid is gekomen.” Buiten Indonesië is er al redelijk veel gepubliceerd en ik meen me te herinneren dat Monash een Oral History programma had dat getuigenissen van de moorden heeft vastgelegd. Zelfs in Indonesië is er al enige aandacht geweest voor de slachtoffers van de massamoorden.
Het belang van de film en het artikel is volgens mij dat een DADER een getuigenis heeft afgelegd. Het is zeer zeldzaam dat daders van de massamoord de publiciteit zoeken/vinden om hun verhaal te vertellen. Ik kan me slechts één eerder geval voor de geest halen. Ik zou er voor waken om op basis van één of een paar getuigenis algemene vaststellingen over het daderschap te trekken. Ik denk bijvoorbeeld dat het nog maar de vraag is of in zijn algemeenheid de daders van toen nog steeds trots zijn op wat ze deden.
Tot slot is het misschien een aanvulling om te vermelden dat het woord “santri” weliswaar studenten kan betekenen, maar dan wel van een pesantren, een Islamitische school/internaat gericht op de studie van de koran, traditie en overlevering. In bredere zin kan “santri” ook rechtzinnige (of strenge) moslim betekenen. In Kediri kreeg het leger voor de uitvoering van de moorden de hulp van leerlingen van pesantren en van de aan de NU geaffilieerde islamitische jeugdorganisatie GP Ansor.
Voorzover ik weet waren het de BanSer , van de Nahdatul Ulama die actief waren bij het bestrijden van de Gestapu beweging .
BanSer=Barisan Serba Guna was de ordedienst of “stoottroepen”van de N.U.
Ten tijde van de omwenteling zag ik hun aankomst bij Station Gambir( Trein) Jakarta , langs mijn school SMAN VII Gambir ,vers aangevoerd uit Midden of Oost Java .Met truks werden ze verder vervoerd om …….. ?
De excessen na 4 0f 5 oktober 1965 komt pas op gang toen men enige (indirecte)bewijzen hadden over de betrokkenheid van de kader van PKI .
De gewone leden zijn gewoon meelopers die uit het verleden uit oportunistische redenen lid waren van de PKI , of de mantelorganisaties van Gerwani( vrouwenbeweging), Pemuda Rakyat ( Jeugd), BTI ( Boerenbond) , Arneidersbond, LEKRA etc .
De clash tussen de Moslims was een gevolg van landhervormingswetten van Soekarno.
Was dus belangen strijd ( zie voorbeeld van Rusland).
Dit is de grootte strijdpunt , soms een ordinaire afrekeningen.
De betrokkenheid van het leger is doordat het leger bedreigd voelden door de gedachten om een 5de macht in Indonesia in te voeren.
Dat de arbeiders( vaak “de roden” ) bewapend worden.
Bewijzen van betrokkenheid van China is ook geleverd van gevonden nieuwe wapens zending.
Had die wapens ook zelf gezien.
Je ziet soms op tv weer die oude beelden van Aad van den Heuvel die Soekarno aanspreekt op een veranda.
Soekarno mompelde iets van : ‘Indonesiërs zijn het zachtaardigste volk ter wereld, zegt men ‘
Tjeeee… wat een zelfbeeld. Wat een verdringing.
De lust om Nederlanders te vermoorden in 45-50 was eigenlijk nog niks in vergelijking met 20 jaar later.
Was het een volgende generatie die communisten, linkse mensen en alweer Chinezen gingen vermoorden?
Of deels ook de extremistische pemoeda’s van ’45 ?
Beide volksbewegingen hadden dezelfde doelstelling: strijd tegen de vijand die ons volk bedreigt, desnoods met bruut geweld Extreemnationalisme, reactionair conservatisme, cultureel fundamentalisme, religieus fundamentalisme .
Het is simplistisch en echt zwart wit denken om een complexe tragedie te herleiden tot Extreem nationalisme , reactionair conservatisme , cultureel of religieus fundamentalisme .
Zou je het kunnen onderbouwen ?
Het jaar waarin ik als éénjarig jochie met de familie uit het moederland vertrokken ben. Veel over gesproken met m’n vader, die over die periode aangaf dat de PKI ook haar lokale ‘dodenlijstjes’ had (waar hij op stond) Dat het een ongekende slachting is geweest maar ook dat wanneer de communisten aan de winnende kant hadden gestaan vice versa hetzelfde was gebeurd. Heb overigens wel wat moeite met het gemak waarmee de bandbreedte van het aantal doden wordt aangehaald. Iedere dode is er al één te veel maar 300.000 tot 2 miljoen.
Nou zo complex was de situatie ook weer niet.
Een en ander vond plaats ten tijde van de Koude Oorlog. Vergeet ook niet de betrokkenheid van de VS in de massamoorden. Soekarno flirtte met China en Rusland, en in het Westen vond men dat om begrijpelijke redenen niet zo fijn.
Indonesie had grote natuurlijke bronnen (olie), punt 1 en punt 2 en even belangrijk ging het om de westerse invloedsfeer in Azie.
Ik weet me nog te herinneren dat er vanuit bepaalde hoek in Nederland met leedvermaak gekeken werd naar de ontwikkelingen in Indonesie en de val van die Comunist Soekarno.
Soekarno was geen communist, maar een Nationalist. Maar men wilde hem al te gaag in de Communistische hoek plaatsen.
Volgens mij klonk er in Nederland nauwelijk zoiets als protest.
Waar je vraagtekens kunt zetten is het aantal schattingen. De “linksen’ zullen het aantal doden wellicht naar boven willen jagen, de “rechtsen” daarentegen naar beneden. De generaal (of generaals) die de leiding gaf aan de uitroeiing van de Communisten zullen het aantal (al dan niet door schatting) zeker bij benadering weten.
Men doet er daarover inderdaad nogal luchtig over.
Maar hoe het ook zij, het waren niet alleen Communisten die geslachtofferd werden, maar ook vrienden, kennissen, familieleden van (vermeende) communisten, en zeer waarschijnlijk vielen ongelovigen ook ten prooi aan de volkswoede veroorzaakt door rechts, ja u leest het goed,door rechts..
Dit maakt de zaak wel heel bizar.
Maar communist of niet, toen werden mensenrechten behoorlijk geschonden
Ik dacht dat je de gebeurtenissen ruwweg in tweeën kon splitsen. Een deel was officieel een verbanning op grond van een presidentieel decreet. Dat decreet was letterlijk overgenomen van de exorbitante rechten van de Gouverneur-Generaal uit de Indische Staatsregeling. Ik geloof dat ook de schrijver Pramoedya Ananta Toer daar slachtoffer van was. Een tweede deel lijkt meer op een pogrom, de bersiap, maar dan veel heviger. Twee miljoen slachtoffers lijkt mij wat overdreven, maar wie ben ik?
Na geleverde bewijzen van de betrokkenheid van de PKI top( radio toespraak en aankondiging va de leden van de Dewan Revolusi) , de ontdekking van de lichamen van 6 vermoorde generaals en de assisten van Gen.Nasution( Luitenant P.Tendean-hij lijkt op Nasution) ging men pas later met de PKI in Midden en Oost Java plus Bali afrekenen.
En ergens gebeurde het ook , in mindere mate.
Dat is de 1ste deel
Pram (P.A.T) werd afgevoerd naar eiland Buru , waar de Tapols(Tahanan Politik) in 2 of 3 categorien werden onderverdeeld Hij was lid v.d Lekra.(De 2de deel.)
De laagste categorie werd gewoon later vrijgemaakt, de zogenaamde meelopers.
De hoogste categorie kregen soms zware straffen ( zie diverse artikelen).
De grote aantallen slachtoffers vallen pas na de ontdekking van de betrokkenheid van de
PKI en toen Soekarno aan het wankelen was gebracht .
Toen begon men “iedereen”die gelinkt kan worden tot de PKI op te pakken , en daar gebeurde rare dingen omdat men oude rekeningen gaan vereffenen.
De meesten waren gewoon meelopers van de PKI .
Er zijn diverse slachtoffers getallen genoemd tussen 300.000 t/m 500.000, of zelfs meer .
In de meeste gevallen zijn veel mensen zo maar verdwenen .
Ik heb 2 klasgenoten( 1 is mijn beste vriend) die lid waren van de Pemuda Rakyat.
Tig jaar later zag een vriend die 2 , ze hebben gewoon elkaar begroet.
Een buurman waren kaderleden , ze waren ook plotseling verdwenen, weg gevlucht of opgepakt.
Iedereen moet zich kunnen legitimeren met een bewijsbrief dat je niet gelinkt kan worden aan de PKI of mantelorganisaties ik dacht bijde plaatselijke Koramil( Komando Rayon Militer).
Zonder dat papiertje kan je geen werk zoeken of verder studeren.
Heb ik nog ergens rondslingeren.
Was het overigens niet zo Pak Surya Amadja dat iedereen opeens een geloof aannam, van christen tot islam. Immers zonder gloof was je al heel verdacht, dan was je op zijn minst een atheist en dus ook communist.
Thanks for finally writing about > De beulen van 1965 < Liked it!