Het einde van Puasa

Ticket naar de hemel

Puasa is voorbij. Als het vasten voor de laatste maal gebroken is, zie ik mijn oom met 2 grote zakken rijst in zijn handen staan. “Deze rijst is voor mensen die het hard nodig hebben,” zegt hij. “Zakat Fitrah heet dat. Het is een verplichting voor elke moslim om na het einde van Puasa 2,5 kilo rijst af te staan,” voegt hij er aan toe.

We lopen naar een tafel die als administratiekantoor is ingericht. De rijst wordt gewogen en in de opslag gelegd. Wie geen rijst in de aanbieding heeft, kan het equivalent in Rupiahs voldoen. “22.500Rp (€1,63) per persoon is de huidige koers,” vertelt een van de administrateurs. Mijn oom brengt 5 kilo rijst (voor hem en mijn tante). Als hij zijn kwitantie voor de ingeleverde rijst krijgt, grapt hij: “Yes, ik heb mijn ticket naar de hemel binnen.”Aan het einde van de avond is er in de wijk zo’n 6 ton aan rijst opgehaald en zijn er vele toegangsbewijzen tot de hemel uitgedeeld.

Inzameling van rijst voor Zakat Fitrah. Foto: Eric Kampherbeek

Oefenen voor takbiran

In mijn eerste blog schreef ik dat ik ‘s ochtends regelmatig wakker schrok door het geluid van de Azan (die oproept tot gebed). Daar ben ik inmiddels wel aan gewend. De laatste week werd ik wakker gehouden door tromgeroffel dat tot laat in de avond doorging. De drums leken een wedstrijd met elkaar aan te gaan, wie het hardste geluid  kon produceren. “We oefenen voor takbiran,” vertelde één van de drummers.

Takbiran is een ritueel op de avond na het einde van Puasa. Jongeren lopen in een lange stoet door de straten van de kampung. Ze laten aan God zien dat ze blij zijn met het einde van Puasa en ze zijn op hun best gekleed. “Allahu akbar! La ilaha illa-llah!” schreeuwen ze. Rond 1 uur ‘s nachts is het ritueel afgelopen, maar nog tot vroeg in de ochtend rijden pickup-trucks door de straten van de kampung, onder luid geschreeuw dat Allah de grootste is en dat er geen godheid is, anders dan Allah.

Tijdens takbiran laten jongeren zien dat ze blij zijn met het einde van Puasa. Foto: Eric Kampherbeek

Sholat Idul Fitri

De volgende ochtend is het weer vroeg dag. Het is 5:00 ‘s ochtends als iedereen in huis wakker wordt. Het is vandaag Idul Fitri (suikerfeest). Zowel voor moslims als voor niet-moslims is dit één van de belangrijkste dagen in het jaar. Iedereen is vrij, er mag niet meer gevast worden (ook een regel uit de Islam) en: het is feest. Op straat hangen grote spandoeken met daarop “Selamat Idul Fitri. Mohon maaf lahir dan batin,” wat zoiets betekent als “Fijn suikerfeest. Vergeef met je lichaam en ziel.”

Zo vroeg in de ochtend is het al druk op straat. Mensen in hun mooiste kledij zijn op weg naar het Alun-Alun Utara, een immens plein voor de Kraton. Rond 7 uur begint een speciale sholat (gebed) waar duizenden moslims aan meedoen. Iedereen neemt een krantje mee om op de zanderige ondergrond te leggen. Niet alleen het plein is afgeladen met mensen die met de sholat meedoen, maar ook de omliggende straten.

Sholat Idul Fitri op het Alun-Alun Utara. Foto: Eric Kampherbeek

Aan de imam de nobele taak de sholat voor de duizenden toegestroomde moslims te leiden. Als een ware choreografie wordt de sholat uitgevoerd. Alleen is het gebed verdacht snel voorbij, valt me op. Later hoor ik dat de imam niet goed geteld heeft tijdens het gebed. Waar na het einde van het gebed 7 maal “Allahu akbar” uitgesproken dient te worden, heeft de imam dat slechts 2 maal gedaan.

Gunungan

Yogyakarta heeft een sultan die tegelijkertijd ook de gouverneur van DIY (Speciaal District Yogyakarta) is. Hij woont, samen met familie en staf, in de Kraton. De sultan kan gezien worden als een soort koning, net als Willem-Alexander, maar dan met macht. En rijk is hij ook. Van het vele land dat hij in het district Yogyakarta bezit, ontvangt hij veel belasting.

Tijdens gunungan brengen medewerkers van de Kraton een berg van groenten naar de bevolking. Foto: Eric Kampherbeek

Elk jaar, aan het einde van Puasa, doet de sultan wat voor het volk. Het leger van de Kraton brengt groenten en vruchten naar het plein voor de grote moskee. De etenswaren zijn samengebonden in de vorm van een piramide of berg (gunung). Vandaar de naam gunungan. Als het leger met de etenswaren aangekomen is op het plein bespringen de bezoekers massaal de “bergen van groenten” om maar zo veel mogelijk eten mee te kunnen nemen naar huis.

Als eerste de “berg van groenten” beklommen hebben, is een ware sport geworden. Foto: Eric Kampherbeek

Als gunungan voorbij is, keert de stilte terug in de straten. Mensen gaan op familiebezoek of pakken een paar uur slaap. Waar ‘s ochtends duizenden mensen op straat te vinden waren, is het nu uitgestorven.

Puasa is ten einde

Puasa is voorbij en het normale leven in Yogyakarta kan weer beginnen. Ik heb het geluk gehad de islamitische vastenmaand van dichtbij mee te mogen maken. Waar mensen in eerste instantie wat terughoudend waren tegenover de Indo die een fotodocumentaire wilde maken, bleek toenadering tot de geloofsgemeenschap uiteindelijk makkelijker dan gedacht. Wel ben ik elke dag meerdere malen uitgenodigd om ook moslim te worden, maar niemand die een gesprek met deze niet-moslim weigerde.

In mijn blogs van afgelopen maand heb ik geprobeerd een inkijk te geven in de maatschappij van Yogyakarta tijdens Puasa. Er zijn nog vele verhalen te vertellen en nog meer fotomateriaal om te laten zien. De fotodocumentaire die ik gemaakt heb, komt hopelijk snel in boekvorm uit, en gaat dieper in op de leefwereld tijdens Puasa in Yogayakarta. Je kunt de ontwikkelingen van de fotodocumentaire op mijn website volgen.

Terima kasih banyak dan sampai jumpa lagi! – Veel dank en tot ziens!