We hebben veel discussies voorbij zien komen de afgelopen weken over “echte” pasars. Fotografe Natalie Ypma was in Indonesië en legde in Denpasar beelden vast van de lokale pasar malam. Oordeel zelf: wanneer is er in Nederland sprake van een échte pasar? Of hebben wij misschien een eigen (Indische?) variant ontwikkeld?
Een pasar in Indonesië is echt wat anders dan onze indische pasars.
Ik heb een filmpje van een pasar in Bogor gemaakt 🙂
http://www.youtube.com/watch?v=NhuF2bGryDY
We zijn te ‘verwend/gewend’ geraakt aan de pasar malam (besar) uit Den Haag. Ik althans wel, was zwaar teleurgesteld in de pasar malam van afgelopen weekend in Den Haag, georganiseerd door de Indon. ambassade. Alleen het voedsel was goed.
Apa ini,
Pasar Malam in Nederland kan je niet vergelijken met die in Indonesie, Pasar Malam hier is een vermenging van Oost en West, iets echt Indisch dus.
Je merkt zelf al het verschil als je naar de PMB (TTF) gaat, tussen de Indische kant en het Indonesia Palviljoen.
Denk dat vele zich vergist hebben in de PMI waar de pasar dus echt gericht is op Indonesie en zijn Cultuur.
Stukje geschiedenis:
Indonesië was rond 1800 al heel lang een kolonie van Nederland. Het werd toen Nederlands Indië genoemd. Maar onderling Europees gekissebis en politieke turbulentie was oorzaak, dat Groot Brittanië daar het bewind van Nederland overnam, van 1811 – 1816. Sir Stamford Raffles werd door de Engelsen als bewindhebber of Gouverneur over dat uitgestrekte eilandenrijk aangesteld. Een waarlijk groot man, met buitengewoon veel interesse voor dat immense gebied. In die relatief korte bewindsperiode bracht hij vele zaken tot stand, die niet alleen bedoeld waren als roof, uitbuiting, gewin en meer van dat soort toch onfrisse zaken, die wij nu heel braaf als kolonialisme betitelen. Onder meer vond Raffles, dat het zakenleven nodig een oppepper goed kon gebruiken en hij gaf één van zijn officieren, ene kapitein Cambier de opdracht om in Batavia
(ook toen al de hoofdstad) een evenement te organiseren, waarbij handel en industrie zich kon manifesteren op een soortement ontmoetingsbeurs, waarbij ook de bevolking zoveel mogelijk betrokken zou moeten worden.
Kapitein Cambier toog aan de slag en er ontstond een combinatie van een fancy-fair, een pasar malam en een kermis, een evenement dat een maand duurde, om ook mensen van andere steden de gelegenheid te bieden die feestelijke gebeurtenis te bezoeken. Dit alles vond plaats op het toenmalige Koningsplein en duurde iedere dag van 18.00 tot circa 23.00 uur. Dit plein had een afmeting van één kilometer in het vierkant en was min of meer de voortuin van het paleis van de Gouverneur. De naam Cambier werd spoedig gemeengoed en korte tijd daarna heette het Koningsplein dan Gambir. En, dat enorme evenement werd alras Pasar Gambir genoemd. Het treinstation dat zich aan de oostkant van dat plein bevond/bevindt) bijvoorbeeld, heette/heet Setasiun Gambir.
Toen Nederland in 1816 weer de zeggenschap over het eilanderijk herkreeg, werd dat evenement gewoon voortgezet en wel gedurende de maand augustus. Koningin Wilhelmina verjaarde op 31 augustus en die datum was tevens het einde van de Pasar Gambir, de datum waarop dan het grote Oranje-bal werd georganiseerd.
Gezien de ook toen al toch enorme afstanden, werden op meer plaatsen op het eiland Java soortgelijke evenementen georganiseerd. Maar die konden natuurlijk niet ook Pasar Gambir worden genoemd. En gelet op de openingstijden kwam toen de naam Pasar Malam in zwang. Pasar is het Indonesische woord voor Markt en Malam is het Indonesische woord voor avond, en vermoedelijk bestaat die naam al sind 1817. Ziedaar -in het kort- de geschiedenis van de Pasar Malam.
De beroemde journalist/schrijver/publicist Tjalie Robinson was hier in Nederland de eerste, die vond, dat een soortgelijke gebeurtenis ook hier in Nederland een plaats moest krijgen en zo begon hij in -uiteraard- Den Haag in 1958 met een dergelijk evenement. De eerste Pasar Malam in Nederland. De naam van Tjalie Robinson (pseudoniem voor Jan Boon) verdient het dan ook als onlosmakelijk te zijn verbonden aan de Pasars Malam hier in Nederland.
En al gauw bleek dat idee goed aan te slaan in Nederland, want momenteel kent zowat iedere grote stad zeker en vele, vele kleinere steden eveneens een “Pasar Malam”, of wat daarvoor mag doorgaan.
Ik heb me niet vergist in de PMI, het was gewoon geen hol aan. Bijna niks van cultuur te bekennen.
Als je de site van de PMI had gelezen dan wist je waar je heen ging, toch ? maar idd was niet echt veel aan, dat komt door wat ik al eerder aangaf Indo’s hebben een bepaald beeld van een Pasar Malams in NL hebben en dachten dat ook te vinden op de PMI, niet dus.
Een “Indische” Pasar is niet alleen om een kilo wayangpop of batik te kopen danwel Indisch eten maar ook en vooral een cultureel uitstapje zoals Tjalie Robinson dat bedoelde.
Er dient toch zoiets als Indisch Cultureel Erfgoed in al haar aspecten (muziek, dans, toneel, discussies, kunst, film etc.) overgedragen te worden aan de verschillende 0.1234 Indo-generaties. Dat vind ik de uitdaging van een Pasar of TTF. Zonder dat is een Pasar een opgetuigde markt met als hoogtepunt de uitreiking van de gouden botol tjebok.
Daarom is de PM Indonesia geen success. Wat voor binding heb ik nou met zo’n Indonesische juffrouw met zo’n draaikont of een oogverblindende zangeres uit den verren vreemden, geef mij maar Wieteke. 5 Euro entree is weinig geld maar je krijgt er verdomd weinig voor terug. No Indo, no Pasar.
En het voordeel van een Indische Pasar is dat ik familieleden tegenkom die ik al jaren dood waande.
En laten ze a.u.b. niet gaan line-dancen, typisch Indisch volksvermaak, daar krijg ik alleen maar stoelgang van.
De Pasar Malam Besar is compleet vercommercialiseerd. Er is eigenlijk niet veel écht Indonesich meer te bekennen. Maar t is voor velen een leuker dagje uit; lekker eten, winkelen, ‘cultuur’ opsnuiven. Al vind ik dat laatste op de TTF wel discutabel. Je kunt je afvragen of er op de TTF nog iets te vinden is van de originele Indische én Indonesische cultuur…..Daarom vond ik de PMI eigenlijk juist een verademing. Er was juist veel cultuur te zien en te beleven, alleen niet in de vorm allerlei stands met prullaria en snuisterijen, maar in de vorm van stands met mensen uit verschillende delen van Indonesië die hun streek en streekproducten aan het promoten waren. Er waren ook optredens te zien van mensen uit diverse streken en met verschillende tradities. Mooi om te zien hoe divers Indonesië eigenlijk is. Kortom. de PMI was juist heel informatief…alleen moest je wel verder kijken dan de eerste indruk.
Pasar Malam in Nederland is een cultureel uitje, in Indonesië is het gewoon een markt met late sluitingstijden. Hetzelfde als de markt op de Albert Cuijp, of een markt in welke stad dan ook in Nederland een soort van koopavond zou hebben. In veel steden in Nederland heb je diverse markten gedurende de week: grote weekendmarkt, kaasmarkt, groentemarkt, textielmarkt, veemarkt, etc. De Pasar in Indonesia is er echter elke dag op een vaste plek met vaste kraampjes en alle markten bij elkaar gezet in één gebied. De volgende dag ruimen ze in NL de kraampjes op en spuiten ze het plein schoon, in Indonesië blijft iedereen elke dag staan en pakken ze de boel niet in. Hierdoor hebben ze ook langere openingstijden, vooral de eetstands: resultaat is de Pasar Malam. West-europa is cultureel meer divers dan Indonesië, maar wij als toeristen zien alleen de Indonesische warungs met eetstands en de DVD en V-CD’s.
Betreft cultuur zou je dus kunnen stellen dat de Pasar Malam in NL uitgebreider is dan een Pasar in Indonesia. Je zult op een Pasar Malam geen optredens vinden van dansers, bands of tentoonstellingen. Geen workshops of lezingen. Een Pasar in Nederland is een cultureel uitje dat is begonnen als een nostalgisch verlangen aan vroegere tijden maar nu beïnvloed is door andere culturen. De Pasar in Indonesië is gewoon een commerciele markt zoals je die bij ons op straat ook vindt.
p.s. de Pasar Malam Indonesia was geen markt maar meer een uithangbord voor de Indonesische overheid met enkel en alleen informatieve stands over staatszaken, toerisme. Naast de eethal waren er volgens mij ook geen stands waar je iets kon kopen. Was voor mij een enorme domper, vond er niks aan. Gelukkig had ik wat gezellige mensen bij me zodat we lekker naar Scheveningen konden, waar ik trouwens verdacht veel Indische mensen met hetzelfde plan heb zien rondlopen. Geen herhaling waard dus.
De grootste Pasar Malams zijn echter niet te vinden in Indonesië of Nederland maar in Maleisië! Ik ben er geweest in 2008: Batu Ferringhi op eiland Penang kent een Pasar van circa 2 a 3 km lang, nabij Kuala Lumpur vindt je Cheras Pasar Malam wat als de grootste Pasar Malam wordt beschouwd. Het is iets Aziatisch. Iedereen die in zuid-oost Azië is geweest weet de Pasar Malam’s daar te vinden. Ik bezoek er altijd op mijn reizen en ze zijn allemaal “echte” Pasar Malam’s, van de centrale markt in Saigon (Ben Thanh Market) waar je orgaanvlees, verse groente, maar ook textiel, noten, CD’s etc kunt kopen, de Geylang Serai Market in Singapore of een lokale markt in Hong Kong.
Opvallend is dat men buiten Indonesië deze markten eigenlijk allemaal Wet Markets noemt. Dit omdat de stand blijven staan, maar de gevallen etenswaren, stof, zand en ander afval elke avond en ochtend wordt weggespoten met water. Waardoor de vloer vochtig blijft met een stijgende tropische buitentemperatuur. Ik geloof dat ze in Indonesië dit gebruik niet doen, misschien verklaart dit waarom er niet voor de term Wet Market is gekozen in Indonesië.
@ Chris, bedankt voor je informatieve stukje.
Een pasar malam bezoek ik slechts om Indo’s te ontmoeten, ik ben in mijn leven geloof ik 4x op een pasar malam geweest. Ik herinner me er eentje op een zeer winderig en koud plein in een winkelcentrum, het was geloof ik te Nieuwegein, was echt afzien daaro. En natuurlijk de beroemde PM Besar te Den Haag. Wat een ellende zeg, en een partijtje duur. Ik kan me nog koloniale decors herinneren en cendol in een plastic bekertje voor een eurootje of 4, verkopende Hindustanen, echte handelslui. Een lezing over DETA-jongens in een zeer winderige tent door Joop van den Berg die er uit zagen sprak of hij een zware kater had. Een man die mij een pan die nooit aanbrandde, althans het eten dat er in werd bereid, probeerde aan te smeren. Behalve voor ontmoetingen heb ik daar niets te zoeken, het doet mij in niets aan Indonesië denken, het oude Indië heb ik nooit gekend.
Ieder jaar wordt er te Solo, een stad waar ik 11 jaar heb gewoond een jaarmarkt “Sekaten” gehouden. Deze valt in de vijfde maand van de Islamitische/Javaanse jaartelling, de maand Maulud. Dat is een zeer folkoristisch en leuk gebeuren, een aanrader voor als men gedurende die tijd verblijft. Dat heeft volgens mij het meeste weg van iets dat op een pasar Malam zou moeten lijken.
Ik heb er al eens over geschreven: http://blog.londoh.com/item/912/catid/3
@ Natalie
“De Pasar Malam Besar is compleet vercommercialiseerd. Er is eigenlijk niet veel écht Indonesich meer te bekennen”
Krijg het idee dat je Indisch en Indonesisch door elkaar haalt, de Pasar Malams in NL waren nooit Indonesisch, naar waren altijd Indisch, de PMB is altijd een stukje eigencultuur geweest van de Indo’s, zie stukje geschiedenis wat ik heb geplaatst.
Haal ik zeker niet door elkaar Chris….there’s a BIG difference….!! Als ik dat verschil niet wist had ik me niet kunnen aansluiten bij Indisch 3.0. denk ik. 🙂
De PMI, daar was echter wél een stukje Indonesische cultuur te vinden. Daarom was t voor veel Indische mensen wel ‘wennen’ aangezien het verwachtingspatroon anders was.
@ Natalie,
De PMI, daar was echter wél een stukje Indonesische cultuur te vinden.
De naam zegt het toch al Pasar Malam Indonesia, het is opgezet door de Indo.ambs, logies dat je daar niets Indisch vind.
Je hebt bv ook een Pasar Malam Asia, weet niet of je daar wel is ben geweest ? maar daar zie je het verschil oa al sterk naar voren komen met een echte Indische Pasar Malam.
Verder kan je simpel weg de Pasar Malam van NL niet vergelijken met die van Indonesie, en wat ik al eerder aangaf Indische mensen hoopten, daar een stukje erkenning te vinden wat ze oa op de PMB konden vinden, dat stukje nostalgie (tempo dulu) zeg maar, niet dus, de site van PMI gaf toch al genoeg aan.
Pasar Malam in Nederland is geen markt maar een cultureel evenement. In Indonesia zal niemand uitkijken naar een “Pasar Malam” want het is voor hun gewoon een markt zoals wij die ook hebben op straat. Misschien dat Tong Tong daarom ook de naam heeft veranderd in Tong Tong Fair (?), omdat het meer is dan een markt!
Chris, dat vind ik ook logisch…maar gezien de reacties bij deze publicatie waren er toch andere verwachtingen!
Pasars in Indonesië zijn absoluut niet te vergelijken met de Pasars hier.
De insteek is heel anders.
Maar ik ben benieuwd; hoe gaat de PMI er na de evaluatie van dit jaar uit zien? Komt er überhaupt een vervolg? (afgaand op de drukte zeg ik “ja”)
Ik hoop zelf dat het juist niet de kant uit gaat van de TTF. Zolang deze twee pasars niet op elkaar gaan lijken komen ze ook niet in elkaars vaarwater. 😀
“Pasar Malam in Nederland is geen markt maar een cultureel evenement.”
Volgens mij wil de PMB/TTF teveel dingen in één zijn: een Aziatische markt, een Indisch cultureel evenement, een kumpulan, brug tussen Indonesië en Nederland, conservator van Indisch leven en nog veel meer.
Naar mijn bescheiden mening is dat de kracht, maar tegelijkertijd ook de zwakte van de PMB/TTF.
PMB/TTF is natuurlijk commercieel, hoe zou je anders zo’n programma organiseren en die tent staat daar niet gratis. En ik denk dat de Stichting Tong Tong weinig tot geen subsidie krijgt. Ze kunnen nog geen eens Marion Bloem uitnodigen want die is te duur. kan je nagaan. Hoeveel is de toegang op zo’n Asian-party?
Dan is het bij de PM Indonesia toch anders. Die worden 100% gesubsidieerd door de Ambassade RI, ze hadden daarom eigenlijk geen toegang dienen te vragen, en anders alle Indischen die uit Indonesie zijn geschopt gratis en voor niks naar binnen moeten laten en als Wiedergutmachung een gratis eetbon voor een lumpur.
Terug naar de PMB/TTF. Ik vind het een onvergetelijke gebeurtenis. Ik ben er twee keer geweest. De eerste keer sloot ik op een gegeven moment mijn ogen en deed ze na twee seconden weer open en wat zag ik: heel veel bruine Indischen, dat zie je nergens anders in NL. Het leek wel Indie.
En als je je ogen sluit en ruikt de etensgeuren, je hoort petjoh en dat lichte Indisch accent, dan waan je je toch in Indie.
En soms zie ik neo-kolonialen terug, ik herinner me nog een ex-generaal die iets bij het Indisch Platform was, die houding is onvergetelijk, dat air is niet om te filmen. Ik heb toen een politionele actie met hem gedaan. Beetje gaan afzeiken.
En dan kwam ik Siem Boon tegen, dag mevrouw mijn petje af voor de organisatie.
En ook Kirsten Vos, dag Mevrouw 3.0
En laatst met Wim Willems een gezellig praatje gemaakt over zijn Indische activiteiten.
Ik kan die mensen, de erfenisdragers aanraken die ik alleen op foto’s zie.
En last but not least Nelly van Laar van Indisch4ever, die kan je niet over het hoofd zien ondanks haar 160 cm.
PMB/TTF is mijn Pasar, het licht een sluier op van mijn verloren gewaand Indisch Indie, gewoon even met de ogen open dromen. Dat mag voor mij dan wel wat kosten, OK de toegangsprijs mag er zijn (maar voor een beetje Italiaans museum betaal je toch snel 18 Euro en dan ga je toch niet zeuren dat Michelangelo zo duur is) en het eten is wel aan de prijzige kant maar het is maar 1 keer per jaar en je kom nog eens wat bekenden , zonder de kosten van een verjaarspartij, tegen. En je krijgt waar voor je geld. Ik ga alleen naar het culturele gedeelte Bintang theater, maar volgens sommigen is daar niks cultuurs aan.
Maar de volgende keer wil ik eindelijk Wieteke zien, kan ik daarna gemotiveerd op haar schelden (niet persoonlijk bedoeld).
Denk dat de TTF zeker wel zijn charme heeft zoals Peter hieronder zo mooi omschrijft. Ja er zijn ook vanuit commercieel oogpunt andere culturen aangetrokken om ook de doelgroep zo breed mogelijk te maken voor inkomsten. Ik heb ergens in de wandelgangen gehoord dat het huren en oplaten zetten van de enorme tenten al over de 500.000 euro kost. Dan is het nog niet eens ingericht en voorzien van water en electriciteit. Dat verklaart ook de entreeprijs. Hoe dan ook, de TTF (voorheen PMB) is en blijft een uniek gebeuren in Nederland. Hoewel het mondjesmaat kritiek krijgt op het verdringen van de Indische cultuur blijft het voorlopig wel een van de (steeds) zeldzamere plekken waar zoveel Indische Nederlanders van alle generaties bij elkaar komen.
Betreft dit topic: Markt in Indonesia vergelijken met een Pasar Malam evenement is appels met peren vergelijken. Denk dat iedereen hier het daar wel over eens is. De titel “echte” Pasars vind ik dan ook misplaatst.
Aangaande vergelijking PMI en TTF: wat mij betreft hoeven ze aankomend jaar geen PMI te houden. Alleen het eetgedeelte deed aan als een Pasar evenement, maar daar waren de prijzen net zo duur als op de TTF, maar zitgedeelte op TTF is veel beter geregeld: je gaat zitten en ze nemen je bestelling op. Op PMI bestel je iets en kon je ergens onhandig staand gaan eten omdat de paar tafels ruimschoots waren bezet. Er waren wel degelijk verwachtingen betreft PMI wat de drukte verklaarde: iedereen die ik sprak verwachtte een soort van Indonesia Paveljoen aan te treffen zoals op de TTF. Waar de Indonesische markt nagebootst zou worden met verkopers uit Indonesia zoals op de TTF in dat gedeelte. Veel mensen vinden dat ook het leukste deel van de TTF, de grote tent is meer een zwarte markt met allerlei pannensetten en andere troep, maar Indonesia Paveljoen is top! Echter op de PMI was dit niet het geval..geen Indonesische verkopers, geen markt, geen pakjes kretek, bumbu2 of geurige obat2 te koop, geen boleh tawar..loh hoe dan dese?
@Londoh. Dat was de voorlaatste keer dat ik op een pasar malam was. Dat was best gezellig met “jouw” DETA-jongens.
Een sekaten lijkt veel op een pasar malam/kermis
Een fair is een pameran, en die heb je in indonesie ook.
Wanneer je dat alles door elkaar gooit kun je dat pasar malam noemen, maar of je dat typisch indisch moet noemen?
Een pasar is een pasar en die kun je niet vergelijken met een pasar malam/ sekaten of pameran.
Als je alles door elkaar tjampoert krijg je gado-gado. Om een pasar te houden moet je wel kunnen passeren d.w.z. bij een gebeurtenis waar er veel mensen verwacht worden een kleedje uitwerpen, daar je handel op leggen en maar afwachten of er iemand langs komt met voldoende poen (Wie geeft me jatmous, wie heef me mazzel, zeiden handelaren van een ander volk ooit) Gewoon een tukkie doen en sabar wezen, denken “soesah tjari doeit” Net zoiets als op Koninginnedag. Indien het eten betreft kan dit beter uit de hand verkocht worden want dit is bederfelijk, vraagt dus ook iets meer agressie en aandrang. Dus een vrouw met een grote pan, een pak daun pisang plus moeloet jang besar. Ach zo een pasar malam is wel leuk, maar doet mij in niets aan Indonesië denken. Daarom kunnen we die pasar malams misschien wel beschouwen als Indocultuur. Want vindt zijn roots noch in de Indonesische noch in de NL cultuur, tjampoeran oftewel gado-gado.
Ik begrijp de mening van Londoh niet helemaal. “Daarom kunnen we die pasar malams misschien wel beschouwen als Indocultuur. Want vindt zijn roots noch in de Indonesische noch in de NL cultuur, tjampoeran oftewel gado-gado.” Dat van die tikar neerleggen, dat vind ik wel grappig, ja.
Totdat ik me een uitspraak van een indo kan herinneren: Indo’s brachten herinneringen mee uit het voormalig Nederlands indie.
Uiiteindelijk toch vindt de pasar malam in Nederland zijn oorsprong in Nederlands Indie. Ik denk hierbij aan de islamitische Sekaten, een traditie van eeuwen, waar je naast volks-en familievermaak (cultureel) ook (lokale) nijverheid werd kon aantreffen.
Wat dat betreft, zal Cambier het ook niet zelf bedacht hebben, toen hij “internationaal” ging.
En wat we niet mogen vergeten, het is dus een Engelse vinding, zoals de Indische rijsttafel een Hollandse vinding is.
Het zal me overigens een zorg wezen wie de eerste was, maar even bescheiden wezen.
Ik denk ook niet dat een PMB/TTF op de alun-alun Het Malieveld te vergelijken is met een pasar malam in Indie waar petjok wordt gesproken, en dat soort dingen meer. Hoe weet je dat? Ik was daar tenminste nooit bij geweest
Denk dat Erik het beste het verschil tussen de PMB, PMI en echte pasar malams uit Indonesia heeft verwoord en uitgelegd. De PMI was veel meer een soort van expositie met eettent, en had niks weg van een Indische pasar malam. Maar goed ook, uiteindelijk. Van mij mag dit soort evenementen wel blijven bestaan, maar geef het dan een naam als Indonesia Expo ofzo. Denk dat veel Indischen teleurgesteld waren, toen ik er vrijdag kwam zag ik evenveel Indischen de tent uitlopen als er naartoe gaan. Ook ik had de site van te voren bekeken, maar deze gaf geen goed beeld over wat je kon verwachten.
Ik weet niet waar jij gekeken hebt maar zie hier:
“Over PMI De Indonesische ambassade in Den Haag gaat voor de eerste keer Pasar Malam Indonesia organiseren, die gehouden gaat worden van 1 tot 5 april 2010 op het Malieveld in Den Haag. Het doel van PMI is het promoten van Culturele, Business- en Culinaire sectoren uit Indonesië.
Deze markt is bedoeld om de emotionele banden die mensen hier met Indonesië hebben te verstevigen. We willen ook de Indonesische cultuur voorstellen aan de Nederlandse jongeren
Bovendien is deze Pasar Malam Indonesia ook om bilaterale banden tussen Indonesië en Nederland te verstevigen”
Tong Tong Fair
De Tong Tong Fair, voorheen Pasar Malam Besar, is het grootste Euraziatische festival ter wereld. Het evenement is een zinnenprikkelende drie-eenheid van een cultureel festival, beurs en eetfestijn samen, in een archipel van tenten.
Op de Tong Tong Fair wordt de vermenging van Oost en West in al haar variëteiten beleefd. De Indische (Euraziatische) cultuur, een samensmelting van Oost en West, is een van de oudste mengculturen ter wereld.
Het evenement bestaat uit de Grand Pasar, de beroemde Oost-West-beurs, en de Eetwijk, met tientallen Aziatische restaurants en waroengs. Tenslotte is is er het Tong Tong Festival, de beste mix van oost en west in podiumkunsten en actualiteit, met medewerking van artiesten, auteurs en wetenschappers uit binnen- en buitenland. In de entreeprijs van de Tong Tong Fair is een theater-passe-partout voor het Tong Tong Festival inbegrepen.
Het Pasar Malam concept is Indisch en bestond al voor de Pasar Malam Besar.
De Pasar Malam Besar (TTF) is geinspireerd door de Pasar Gambir te Batavia (Jakarta).
Deze pasar was bedoeld als ontmoetingsplaats voor handelaren uit oost en west en alle inwoners van het archipel. Het stond onder leiding van Kolonel Cambier (Engels?).
De pasar was een combinatie van een fancy-fair en kermis en tevens werd er op 31 augustus het oranje bal gehouden. Het duurde een maand en vond iedere avond van 18.00 tot circa 23.00 uur plaats.
In de loop der tijd ontstonden er meer van dit soort pasars/fancy-fairs die, vanwege het tijdstip, het begrip malam achter pasar plakten. Dit deden ze ook omdat ze de naam Gambir niet konden gebruiken (de naam van het treinstation tegenover de pasar gambir).
De echte pasar malam is dus van oorsprong Indisch, zoals Krontjong en Komedie Stamboel.
Pasar malam is een opzichzelfstaand begrip, niet simpelweg pasar malam = avond markt.
Pasar malams zoals die in Yoyakarta zijn, denk ik ook geinspireerd door de pasar Gambir wat te zien is aan de westerse elementen zoals het reuzenrad.
Mijn oordeel: “wanneer is er in Nederland sprake van een échte pasar? Of hebben wij misschien een eigen (Indische?) variant ontwikkeld?”.
Zowel in Indonesie als in Nederland zijn variaten op de Indische Pasar Gambir ontwikkeld.
Maar de Nederlandse lijkt iets authentieker.
@Jeroen – wat leuk, dat wist ik helemaal niet!
Een rondgang lang diverse Indische sites deed mij tot de ontdekking komen dan het verhaal over kolonel/kapitein Cambier daar in diverse varianten wordt verteld. Als men gewoon door blijft praten wordt dit vanzelf de geschiedenis van de Pasar Malam. Ik ben er van overtuigd dat die Cambier gewoon zijn inspiratie heeft opgedaan bij de Javanen, dus niet Indisch maar Javaans. Nou is het in Indonesië ook heel gewoon dat men allerlei zaken claimt als zijnde khas Indonesia, dus niets nieuws onder de zon, die Indischen hebben het ook ergens vandaan en zal het geen buitenstaander verbazen dat ze veel zaken uit Indië medegenomen Indisch in plaats van Inlands noemen. Zo ben ik ervan overtuigd dat een pot sambal ook Indisch is want in Indonesië maakt men verse sambal, heel moeilijk om dat in potten daar te vinden.
Wat zegt de kamus Besar Bahasa Indonesia over Pasar Malam?
-tempat berlangsungnya berbagai-bagai pertunjukan (kedai, rumah makan, dsb), diadakan pd malam hari untuk berapa hari lamanya di rangka memperingati (merayakan) sesuatu.
Dus een avond markt met o.a. eet- en drinkkraampjes die gedurende enige dagen gehouden wordt om iets te herdenken of te vieren. Staat niet bij dat het Indisch zou zijn, maar Indonesiërs kennende zullen ze daar van ze levensdagen niet voor uitkomen. Pasar komt overigens van het Perzische woord bazar, malam is Javaans, misschien is Pasar Malam Bazar wel een aardige woordspeling.
Om even terug te komen op die kapitein of kolonel Cambier. Zou hij dat nou echt helemaal zelf verzonnen hebben? Ik heb het hier al eerder over Sekaten gehad, dat is een hele oude traditie, die al stamt uit de tijd van het koninkrijk Demak. Aan het einde van de 15e eeuw toen de beroemde moskee van Demak net gebouwd was werd er besloten om omstreeks de verjaardag van de profeet Mohammed een feestelijke markt te gaan houden om het gewone volk wat vermaak gerelateerd aan de islam te bieden. In die jaren was de islam iets nieuws dus die moest volk trekken, de islam was in die jaren lang niet wat het nu is, het was toen voor de Javaan een moderne manier van leven. Zij waren doodziek van al die kasten waarin zij door het Hindu-geloof in verdeeld waren. Onder de Islam was iedereen gelijk, dat sprak aan. Er zou op de markt gamelan gespeeld worden en er werd volksvermaak geboden en er was natuurlijk eten, want zonder is ieder evenement in Indonesië ondenkbaar. Ook werden er twee geloofsbelijdenissen uitgesproken zgn. syahadatin. Dat is later verbasterd tot Sekaten. Na het koninkrijk Demak kwam het rijk Mataram, met hoofdsteden in Midden Java die de adat van Demak overnamen, onder deze adat was Sekaten. Ook tijdens de maand Ramadhan worden er veel avondmarkten gehouden, waarop eten een belangrijke rol speelt. Omdat men net een zware dag van vasten achter de rug had was daar ook het een en ander aan vermaak. Mijn vermoeden is dat die Cambier dit in gedachten had toen hij de Pasar Malam “uitvond”.
“Dan is het bij de PM Indonesia toch anders. Die worden 100% gesubsidieerd door de Ambassade RI, ze hadden daarom eigenlijk geen toegang dienen te vragen, en anders alle Indischen die uit Indonesie zijn geschopt gratis en voor niks naar binnen moeten laten en als Wiedergutmachung een gratis eetbon voor een lumpur.”
Beetje kort door de bocht en hopelijk enigszins cynisch bedoelt Peter….. Ik betwijfel overigens of het volledig gesusidieerd is door de Ambassade RI, er was volgens mij ook sprake van uitgebreidde sponsoring…. Ik vond het zelf ook niet bijster interessant maar voor alles is een eerste keer, wel wat vroeg om het nu al af te schrijven….
Indisch is in mijn verhaal moeilijk te vervangen door Indonesisch.
Met Indisch bedoel ik, in dit geval, iets dat ontstaan is door vermenging van oost en west tijdens de koloniale Indische periode. Dus niet perse verzonnen door Indo’s
Als mijn info correct is, was de Pasar Gambir iets nieuws verzonnen door een niet-Indonesier.
Het lijkt me mogelijk dat hij inspiratie haalde uit de bestaande Javaanse markten die Londoh noemde, net zo goed dat het mogelijk is dat hij zich heeft laten inspireren door de markten en fairs die in Europa werden gehouden.
De Pasar Gambir had kermis attracties en een oranje bal, overduidelijke westerse elementen en oosterse elementen en was daarom uniek.
Als het begrip Pasar Malam verzonnen is om zo’n soort markt een naampje te geven, is het Indisch en kun je deze pasar malams niet vergelijken met de pasars in Indonesie die toevallig in de avond plaats vinden.
P.s.
Sambal in een potje, Indisch? Goed mogelijk!
Het gebruik van cabe in de Indonesische keuken is toch ook Indisch?
Waren het niet de Porugezen en hun gemengbloedige afstammelingen die de cabe introduceerden in Indonesie??
Geen zin om mee te doen aan de discussie wat nou een ‘echte’ pasar is… Dan maar een leuk filmpje over een Indonesische avondmarkt (ik vermijd dus de ‘beladen’ termen 😉 ) in het Balinese Gianyar:
http://www.vimeo.com/11013961
Leuk filmpje, dank! De sfeer komt direct de huiskamer in!
Beste Luitjes,
Ik ben Indisch 2e generatie maar kom nog zelden op een Pasar Malam vanwege vergaande commercie en standhouders die niets of nauwelijks aan karakter met het Indisch zijn heeft.
Jammer vond het altijd wel erg leuk om andere Indo’s te ontmoeten en verhalen/ervaringen te delen.
Alleen bij Steenwijk de Taman Indonesia heb ik als prettig ervaren vorig jaar maar Den Haag is te commercieel geworden en de toegangsprijzen zijn behoorlijk opgeschroefd!
Oftewel de drempel is voor sommigen te hoog geworden.
Grtjs,
Reggy
In West-Java wordt onder een pasar malam een traditionele markt verstaan(benoemd). Een normale ‘overdag-markt’ maar dan ‘snachts. Zo’n markt is een gelegenheid voor kleine restaurants en mobiele horecanerinkjes(‘kaki-lima’s – driewielige cateringbedrijfjes) om dan hun boodschappen (vers spul, hopelijk zonder ‘borax’) te doen.
Dus een pasar malam is in West-Java (en ik denk ook wel op andere lokaties in de Archipel) een doodgewone nachtmarkt, die tot zeg maar 5 uur in de ochtend ‘doordraait’. Soms wordt zo’n markt ook wel een “pasar kaget”(lett.schrik-markt) genoemd vanwege het spontane karakter en.. de wildgroei in deze markt-branche.
Nee, vergunningen en zo, daar wordt niet over gerept. Officieel zijn er wel ‘aturans'(regelgeving), maar ach je stopt de ‘markt-meester’ (tjonge, dat is meestal ook een “premam”(lid van de straatmafia) wat rupiah’s toe en je kunt vrolijk handeldrijven.
Ja, wat dat betreft is het fijn zaken doen in Indonesie.
Ik herinner me nog dat ik als “bocah”(jongetje van onder de 12) met m’n ouwelui mee mocht naar de “pasar malam” o bij Gambir(een wijk in Batavia, ehh.. Jakarta.) ZO’n pasar malam was toendertijd niets meer of minder dan een soort “jaarbeurs” (overigens staat er in het centrum van Bandung nog steeds een wit gebouw [op een ‘tangsi(militair complex)] waar in grote zwarte reliefletters “JAARBEURS” staat.
Op die pasar malam in mijn tempo doeloe-periode, was ook altijd de “Holiday-on Ice-show”. Er waren wel wat eettentjes, maar niet in zo’n uitbundige hoeveelheid als tegenwoordig op de moderne pasar-malams. Ja toh. Is het een pasar malam of een “pasar makan”? Vreemd hoor.
Ook de eetgewoontes in NNI(Nieuw Nederlandsch Indie) zijn veranderd en daarmee samenhangend ook de kookrecepten en dito maaltijdbereiding. In Indonesie heeft men ook in het algemeen nog nooit van bijvoorbeeld HACCP(Intern. Horeca-normen t.a.v. hygiene en voedselbereiding = HACCP = Hazard Analysis Critical Control Point – Uitgevonden door de NASA.)
Oja, TIP: Als je naar NNI gaat en je bent “sambal badjak” gewend bij je bordje nasi met toeboehoren, neem het dan wel “stiekum” mee, want (zoals ook Londoh het schreef), er worden geen potjes sambal verkocht, wel diverse soorten sambals (sambal ayam goreng, sambal seafood, sambal extra pedes) verkocht in kleine plastic knijpflesjes. Life is like that in NNI. Het is maar goed dat toeristen niet te lang in NNI verblijven omdat ze anders binnen de kortste keren diabetische klachten krijgen. M.a.w. de etenswaren in het huidige Indonesie zijn over het algemeen te zoet. Dus denk niet dat de “gudeg” (de specialiteit van Yogyakarta) de zelfde is als die je moeder of je oma maakt. De gudug in Yogyakarta vraagt om spontane gevoelsreacties van je gebit en je pancreas.
Al maar, to zover deeze.