Als gevolg van 350 jaar Holland in de Tropen zijn veel woorden uit onze taal aan het Indonesisch blijven kleven. In totaal bevat het Bahasa Indonesia een paar duizend leenwoorden uit het Nederlands. Op reis door de archipel merk je dat direct. Maar niet alleen in het standaard Indonesisch zitten Nederlandse woorden, ook in het Javaans, Sundanees en Manadonees hoor je bekende woorden terug. En natuurlijk in het Bahasa Gaul, waar ik eerder over schreef. Al moet je soms wel goed luisteren om de woorden te herkennen.
Zo had ik een paar reizen naar Indonesië nodig voor ik doorhad dat het woord permak, wat opknappen betekent, komt van het Nederlandse “vermaken” en wordt gebruikt als je iets wil repareren. Nog zo een: duit (spreek uit: doe-iet), wat een ander woord is voor “geld”, komt van het Nederlandse “duit”. Duurde bij mij even voor het kwartje viel…
Het is sowieso wat lastiger geworden om Nederlandse woorden te herkennen doordat de spelling van een aantal gangbare lettercombinaties in de loop van de tijd is veranderd. De “tj” werd “c”, de “j” werd “y” en de “oe” werd “u”. Handuk was eerst gewoon handoek, en peci (spreek uit pe-tjie), het woord voor het door moslimmannen gedragen hoofddeksel, gewoon petje.
Maar er zijn nog veel woorden één op één te herkennen, zoals het woord buncis, afkomstig van “boontjes”, en koki van het Nederlandse “kokkie” of “kok”. Je weet wel, die persoon die elke avond eten bereidde terwijl de Hollander op de veranda dronk uit een kokosnoot (is kelapa, weer van het Nederlandse “klapper”, of was het andersom?) en aspal, afkomstig van “asfalt”.
“Wel handig zoveel Nederlandse woorden”, hoor ik een aspirant Indonesiëreiziger wel eens zeggen. Helaas is er weinig hoop voor mensen zonder talenknobbel. Met alleen Nederlands kom je namelijk niet zo ver. Behalve als je brommer- of autopech hebt, en dan alleen als je problemen hebt met je ban, setir, persnelling, kopling of knalpot.
De “Nederlandse” woorden worden bovendien vaak net anders uitgesproken en welke variant je hoort, hangt af van de plek. In West-Java bijvoorbeeld, en dan vooral rond Jakarta, wordt het woord preman gebruikt om kleine straatcriminelen aan te duiden. Dat woord komt weer van “vrij man”. Oftewel, vrije jongen.
In Makassar in Zuid-Sulawesi hoorde ik een paar jaar terug een van de leukste voorbeelden van ver-indonesisch-t (hoe schrijf je dat eigenlijk?) Nederlands: iedereen gebruikte als stopwoordje aan het eind van de zin ‘Ya toh?’ Uiteraard afkomstig van het Nederlandse “ja, toch?” Ik schoot er steeds van in de lach tot ik het na anderhalve week zelf ook deed en het duurde een hele tijd voor ik het weer kwijt was.
Natuurlijk zijn er andersom in het Nederlands ook veel Indonesische woorden. Daar zou ik eigenlijk een aparte blog aan kunnen wijden. Toch een paar… “Met je blote kakkies lopen”, komt van het Indonesische woord kaki, wat voet betekent. “Dat is iemands pakkie-an”, komt van het woord bagaian, wat “deel” of “aandeel” betekent. Oh ja, en natuurlijk “amok maken”, van het Indonesische amok, wat ruzie betekent.
Bij ons wordt het vernederlandste Indonesisch natuurlijk nog wel in de oude spelling geschreven. Wij noemen kroepoek tenminste nog gewoon kroepoek! Daar voelen wij ons meer senang bij, ya toh?
“Dat is iemands pakkie-an”, komt van het woord pakaian, wat “kleding” betekent”.
Pakkie-an komt van Bagian wat “deel of afdeling” betekend. Dat het van pakaian komt is een veelgemaakte vergissing.
Saya mau batanya aku punya pertanyaan didalam bahasa indonesia dulu sebab saya ingin bikin baik bahasa indonesia ku. kalau aku bikin salah-salah pak Surya bisa bikin baik itu.
kayaknya di indonesia dia orang disana kebanyakan pake kata duit, aku ndak pernah dengar orang-orang disana cuman pake kata duit kalau dia orang maksud 1 rupiah dan 120 duit munten.
kalau ada mensen met veel geld, dia orang disana bilang orang kaya atau orang nyang banyak duit toh.
kalau ruziemaken itu to bakalai, misalnya: dia orang ada bakalai… gitu. oke hormat dan salam buat pak surya!
di Indonesia saya acap kali dengar du-it, du-it.
Belum tahu dari belanda kata itu.
Amuk is geweld plegen.
Ruzie(met woorden) is ber-tengkar.
Men moet letten op de toevoegingen van de prefix en sufix (ben niet goed in grammatica).
Peci is de traditionele hoofddeksel van een Indonesier, Soekarno had dat populair gemaakt.
Tegenwoordig gebruiken de Moslim mannen zo’n ronde witte of zwarte hoofdeksel ( zoals bij de Joden).
Bepaalde woorden kan je ook niet zo maar gebruiken , zoals du(w)it .1 rupiah was 120 duit munten waard .
Als het formeel moet zijn gebruikt men uang (geld) , iemand met geld (of rijk) is orang yang beruang (sprrek je uit als ber-uang).
Beruang kan ook een beer betekenen.
Saya ingin bertanya dalam Bahasa Indonesia , karena (saya) ingin memperbaiki Bahasa Indonesia saya.
Kalau saya membuat kesalahan , mungkin Pak Surya dapat memperbaikinya.
Zo zou ik ongeveer schrijven, heb mijn B.I al lang niet meer gebruik.
Ik gebruik alleen Bahasa Gaul(informeel) met mijn gelijken( Indonesische vrienden).
Ruzie maken is ber-tengkar.
Ber-kelahi is vechten , bakalai is Ambon Maleis (?).
Jakartanen die bhs gaul gebruiken zeggen gw(van gua=chinees) (eng)ga be-duit , dus gw ga be-duit.
Een beetje formeel : Saya tidak beruang of saya tidak punya uang (ik heb geen geld).
1 rupiah bestaat eigenlijk niet meer, de kleinste papiergeld is 100 rp , muntgeld zijn 100-50 rp.
Ook zeldzaam, zie je haast niet meer.
Je kan zeggen dat de laagste munteenheid 500 rupiah is , wisselgeld wordt ook in de vorm van pepermunt terug gegeven.
Een bedelaar geef je vaak 1000 rupiah(papiergeld) , geef je minder worden ze “kwaad”.
Tip: die gele 500 rupiah munt kan je ook gebruiken voor de boodschappenkar i.p.v 50 euro cents .
Dat heb ik gehoord (wink)
is sebab geen goed woord voor omdat dan? en waarom is bikin baik niet goed? bikin baik, bikin betul, kasih ilang, kasih duduk, bikin malu? ini semua benar toh?
btw bikin salah-salah dat is toch gewoon fouten maken? kan dat ook niet?
Saya, aku(ik)
kamu (jij)
dia, ia(hij,zij)
kita orang (wij)
kamu orang(jullie)
dia orang(zij)
is dit rijtje eigenlijk een vorm van pasar maleis, ik hoor dat namelijk nog maar weinig.
ik hoor dit vaker in indonesia
Saya, aku(ik)
kamu(jij)
kita/kami(wij)
kalian(jullie)
mereka(zij)
Saya = ik, formeel
Aku = ik, informeel
Anda = jij/u, formeel
Kau, engkau, kamu = jij, informeel
Kalian = jullie
Kita = wij, inclusief degene die je aanspreekt
Kami = wij, exclusief degene die je aanspreekt
Dia = hij/zij
Mereka = zij, meervoud
Moluks Maleis
Beta=ik
Betawi melayu
Ana, Anè = ik
Bahasa Gaul
gua, gue = ik
Quote:
. Maar niet alleen in het standaard Indonesisch zitten Nederlandse woorden, ook in het Javaans, Sundanees en Mandonees hoor je bekende woorden terug.
Luitjes, het is geen mandonees maar menadonees…dit maar even omdat we precies moeten zijn met woorduitleg.
Verder is jullie site helemaal gezellig en OK hoor.
Lieve groeten van Cornelia.
@Jeroen: Ik heb het even goed nagezocht en het betekent inderdaad “deel” of “aandeel”, heb het inmiddels veranderd.
@Cornelia: het was een slordige spelfout: was een “A” vergeten.Ik ben uitgegaan van de huidige spelling van Manado.
Veel dank voor jullie scherpte!
graag gedaan!
Veel plezier in Indonesie!
OK Ed, leuk om te horen…en ik zit op t moment in spanje hoor…grappig zo over en weer dat kontakt…en wie is Jeroen hier….sorry dat ik t niet weet..ik ben hier nog een “”groentje””
Hier meer leenwoorden:
Amper, van Hampir (Maleis), Ampir (Betawi)
Rimboe
Klamboe
Orang oetan
Kakatoe van Kakatua
Prauw (boot) van perahu
Piekeren, van Pikir
Soebatten, van Sobat=vriend
Senang, dat blij betekend
Karcis, van (trein)kaartjes
Donker als in, Biru donker=donkerblauw
Gorden, van Gordijn
Jas (uitgesproken als djas) van jas
Kaos kaki en Kaos oblong, van kous (sok)
Perplek, van perplex
In Jeroens lijst zie ik leenwoorden die waarschijnlijk een Arabische oorsprong hebben.
Sobat is van Sahabat( A)
Pikir=Fikir(A)
Rimboe(N)=Rimba(I)
Orang (H)utan = Orang yang tinggal di (H)utan.= bosbewoner .
———–
Donker=gelap , donkerblauw = biruTUA , lichtblauw=biruMUDA.
Een vriendin van me uit Tasik Melaya, die in Jogja woont, zegt biru donker en niet gelap. En ik heb het in Jogja wel vaker gehoord.
Als je het bij Google in tikt kom je het ook tegen.
Donker als in, Biru donker=donkerblauw
===================================
Je schreef donkerblauw=biru donker
In B.I vertaal je donkerblauw met biruTUA.(birutua).
Dus birudonker bestaat niet , wel birutua.
Gelap= is donker (door het ontbreken van licht)
Tegen overgestelde (je hebt veel licht) is terang .
Heb je wel of een beetje licht dan zeg je agak terang of sedikit terang .
Maar je kan ook zeggen agak gelap of sedikit gelap ( een beetje donker).
Erg donker /pikdonker (je ziet niks) is gelap gulita.
Tasikmalaya was de 2de vestigingsroots van de S.A families.
Van oorsprong kwamen onze voorouders van Ciamis ( de oude Sundanese Galuh).
Nee echt in Indonesie zeggen ze ook Biru donker.
Tik het maar in bij Google en je zult het zien.
Of het korrekt B.I. weet ik niet, maar ze zeggen het wel.
Luitjes, vermoedelijk is soebatten wat smeken betekent niet afkomstig van sobat…wat vriend betekent….
en ik heb mn website er bij gezet…weet niet of dit is toegestaan want het is mn eigen huis wat ik verhuur…anders maaf ja…
groetjes weer…
Cornelia.
kakoes = kakhuis?????
Klopt. Kakhoes is oud Nederlands.
Tijdens de cursus indonesisch die ik volgde hebben we het onderwerp leenwoorden ook behandeld. Ook de hier genoemde leenwoorden werden genoemd. Opvallend was dat er geen enkele indo tijdens die cursus aanwezig was. Ik kom ook vaker belandas tegen die beter indonesisch spreken dan indo’s, die niet verder komen dan enkele woorden. Gelet op het enthousiasme en de reacties op dit blog lijkt het wel dat er ook nieuwe dingen ontdekt worden, maar dat is natuurlijk niet zo. Op internet heb je genoeg bahasasites waar je die leenwoorden ook tegenkomt.
Komop derde generatie indos, hebben jullie wat het indonesisch betreft dan zo’n grote taalachterstand op die belandas?
Nah!
Het stikt al jaren van de Indo’s bij bahasa Indonesia lessen.
Een vriendin van me geeft les in Amersfoort.
Zeker drie kwart van de cursisten, over een periode van vijf jaar, is Indo.
Daarnaast Indonesisch is oorspronkelijk niet de taal van de Indo.
De motivatie van die Indonesisch sprekende Belanda’s is dan ook anders dan van Indo’s.
Die Belanda’s leren het voor bv hun werk.
Indo’s uit nieuwsgierigheid(?), om beter recepten te kunnen begrijpen(?).
Er een soort competitiestrijd van maken vind ik wat koloniaal. Net nu Indo’s een beetje over dat te perfect Hollands willen spreken heen zijn, moeten we nu in eens weer perfect Indonesisch spreken?
Beetje onzin. Mengbloeden moeten zich niet laten verleiden zich te moeten bewijzen door de een of de ander.
En nee die leenwoorden zijn voor mij en voor anderen hier niet nieuw, wel voor een hoop jonge Indo’s en Belanda’s
ma’af pak jeroen, maar voor mij als indo is het bahasa indonesia wel mijn taal, ik heb er twee, het indonesisch en het nederlands! en ik heb het geleerd omdat ik vind dat het een taal is van de indo’s.. makanya aku bisa ngomong bahasa indonesia…
@Stephan,
Naar mijn mening is bahasa Indonesia niet de taal van “de” Indo.
De meeste indo’s wonen buiten Indonesie.
De meeste Indo’s hebben geen directe band meer met Indonesie.
En Bahasa Indonesia is ingevoerd nadat de Indo’s uit Indonesie weg gingen.
Zelfs voor sommige Indonesiers is bahasa Indonesia niet hun eerste taal.
En voor Indonesiers van de zelfde leeftijd als de eerste generatie Indo’s was bahasa Indonesia een nieuwe taal.
Voor sommige Indo’s is bahasa Indonesia hun taal, voor degene die in Indonesie wonen en voor IBa’s (Indo Baru’s), nieuwe Indo’s die een Indonesische ouder hebben.
Maar aangezien de kennis van maleise woorden en zinnen afneemt is het slim om Bahasa Indonesia te leren om bv recepten en Indische literatuur te begrijpen.
En met kennis van Bahasa Indonesia kun je de banden met Indonesie weer aanhalen voor bv handel en culturele uitwisseling.
Want ondanks een haat liefde relatie kunnen Indo’s niet blijven bestaan zonder Indonesie.
trouwens noem me maar Mas Jeroen, zo oud ben ik nog niet hehehe.
@Ed als je daar toch bent bezoek de ereveleden is, je vroeg er ooit nog na toen enkele jaren geleden, miss kan je daar is over schrijven want dat wordt door vele vergeten.
Knalpot = Uitlaat ;*)
Slmt Chris
@aan Jeroen.
Als de bahasa Indonesia niet de taal is van de indos, wat was dan hun taal? Ze kwamen toch uit Indie het huidige Indonesie?
Uit dat perfect nederlands moeten spreken suggereer je dat men vroeger slecht nederlands sprak.
@Hans…ff…tussendoor..je vraag was aan Jeroen gesteld maar toch…weet je de indische mensen waren er ook in categoriën..daar in Indë, beter en minder geschoolden,over het algemeen kan je zeggen dat het nederlands wat daar gesproken werd beter was dan in holland met al zn dialecten enz, ook ontstond in Indë het petjoh, een taaltje wat specifiek was onder indo’s, Wieteke van Dort kan het goed en ook de meesten indo’s kunnen het wel,een subcultuurtaal die ik erg leuk vind, de generatie die in NL is geboren zullen het waarschijnlijk niet zo goed kunnen spreken en hebben het ook niet in zich…denk ik,en dat perfekt nederlands moeten spreken…zoals Jeroen aanduid,daaarmee zal hij bedoelen later in holland, toen de indischman/vrouw/indo zich minder voelde dan de hollander en in alles probeerde beter te zijn, daarmee vergetend dat hij 2 kulturen in zich had en daardoor eigenlijk een extra op de hollandcer had, maar zo voelen de meesten uit die groepering dat niet.Dat is iets wat ik vind en waarom ik graag zou zien dat deze subkultuur nog een beetje doorgaat..in wat voor vorm dan ook!
fijne dag verder..en tot schrijfs!
grt Cornelia.
Bedankt voor je antwoord Cornelia.
Dat petjoh was zeker een soort nederlands met veel indonesische woorden er in? Maar ik neem aan dat weinigen van de indo’s dat dialect/taal spraken, want over het algemeen hadden ze een goede nederlandse scholing en opvoeding gehad. En, je had het ook over een specifieke subcultuur. En bij een subcultuur denk ik aan een aparte groep personen met aparte gedragingen en gedragscodes.
Niet de mainstream, de “normale”, het merendeel der indo’s, want dat waren uiterst correcte en beschaafde personen.
@Hans,
Buiten kijf dat de indische mensen korrekt en beschaafd waren, toch had je in die groepering ook meer en minder opgeleiden…en voor mij is de indo/en indische kultuur wel degelijk een eigen kultuur/subkultuur met eigen gedragingen en gedragskodes…alles ongeschreven..maar het wàs er, en onder de ouderen is het er nog..hoe het bij de jongeren van nu is dat weet ik niet. Zelf heb ik 2 zonen eentje voelt zich indo de ander weer niet,ook de opvoeding bij ons thuis was ook niet echt indisch meer, in die zin zoals ik het bij de echte indische families zag en onderging…en om duidelijk te zijn ik ben blindisch(een belanda indische) van oorsprong een totok maar helemaal vergroeid met de indokultuur omdat ik al meer dan 52 jr getrouwd ben met een indo en mn hele leven lang ook al vóórdat ik hem kende bij indische mensen thuis kwam omdat juist dáár een andere sfeer was..eentje die meer bij mij paste dan het zuiver hollandse.
Dat petjoh was het taaltje van de eenvoudige indo in de straat Vincent Mahieu/Tjalie Robinson was een vervent gebruiker er van en was er trots op, maar kon natuurlijk uitstekend normaal nederlands spreken en heeft ook boeken geschreven.(nu nog te koop)Vooral indische verhaaltjes…erg leuk!
groetjes weer…
Cornelia.
Een subcultuur ?
Ya , maar dan tijdsgebonden.
Wordt gedeeltelijk bedreven door een deel van de bewuste gemeenschap.
En door de 1ste en ook een klein deel van de 2de gen .
Mijn inziens het deel waar de Nederlandse dominantie minder sterk is.M.a.w de subcultuur van de kleine bung en nona’s.
De grote bung wijzen die subcultuur af , ze richten meer naar de Nederlandse cultuur.
Die kleine bungs zitten tussen de pribumi en de Nederlands georienteerden.
Je hebt gelijk dat de Indische Nederlanders(Indo’s)verdeeld werden uit verschillende sociale levels “.
Niet voor niks heb je de uitdrukking van de grote bung en de kleine bung.
Dat geldt ook voor de totoks, bestaat uit verschillende lagen .
In het algemeen hadden de Indische Nederlanders (zelfs volbloed Indonesiers) die de Nederlandse vorming en opleiding vaak een hogere niveau dan de totoks.
De zgn superioriteit was meestal gebaseerd op mythevorming en huidskleur.
@Cornelia,
Dat perfect Nederlands willen/moeten spreken begon al in Nederlands-Indie na 1900.
Toen werd de Nederlandse cultuur steeds belangrijker. Om te kunnen overleven moesten Indo’s zich zo Nederlands mogelijk gedragen.
Daarnaast werden Indo’s naar Nederlandse scholen, internaten en weeshuizen gestuurd waar ze meer leerden over Nederland dan Indonesie.
Op zich is een vorm van Petjoh te leren omdat het gebonden is aan regels.
Daarbij vertaal je een Indonesische zin in het Nederlands, letterlijk.
Laat er nog wel wat Indonesische woorden en dingetjes in zitten.
En niet vergeten de nodige klanknabootsingen te doen.
Ook niet vergeten om af en toe de V en de P om te wisselen.
Bahasa indonesia was nog in de maak toen de meeste Indische Nederlands daar woonden.
Zelfs Sukarno scheen beter Nederlands te spreken dan Bahasa Indonesia aan het begin van de onafhankelijkheid.
Daarnaast zijn Indo’s gemengdbloedig en divers dus welke taal zou de onze moeten zijn?
Frans, Sunda, Jawa, Nederlands, Betawi?
Voor 1900 spraken waarschijnlijk de meeste Indo’s Maleis, maar onder druk van Nederland werd het Nederlands belangrijker. Daardoor werd het Nederlands de taal van de Indo.
Nee ik suggereer niet dat Indo’s slecht Nederlands spraken, wel dat het perfect beheersen van het Nederlands belangrijk was in de concurrentiestrijd met Indonesiers, andere Indo’s en totoks in de laatste decennia van Nederlands-Indie.
Sommige Indo’s zijn nog steeds gevoelig als het gaat om de Nederlandse taal, ze laten het niet na om Hollanders op fout Nederlands gebruik te wijzen.
Lamp = lampu
Bank = bangku
Boek = buku
Koek = kuku?
@Thomas..
leuk gevonden dat kuku..nee dat is kwee..en meerdere koekjes is kwee-kwee, en dan is er nog verschil in gewone droge koekjes en natte koekjes =kwee basah,en ook nog hartig en zoet…bv een lemper,risolle, etc is een nat koekje en hartig, kwee mangkok is wat vochtig en zoet.
Er zijn heel veel soorten kwee kwees..ga maar eens kijken bij de pasars daat is nog steeds van alles lekkers te koop, je weet dat vast wel.
groetjes Cornelia
Hallo Cornelia,
Helder.
Nu mijn vraag; willen de indo’s de cultuur van die tjalie robinson, om het zo maar uit te drukken, inclusief dat petjoh, voortzetten, opnieuw introduceren of handhaven?
Dat heb ik nooit begrepen, omdat dat toch een voorbije periode uit de geschiedenis is.
De tijd dat de indo’s in Indie of Indonesie woonden.
Voor mij is dat hetzelfde als de Romeinse traditie weer doen herleven in het Rome van 2012, of de Bataafse in Brabant.
@Hans,
hahahah..ja zo iets zou dat wel zijn…ik heb t meeste te maken met indo’s zo vanaf 55 jaar en ouder, dáár wordt dat petjoh alleen maar uit een soort gekheid onder elkaar gesproken..zo was dat ook bedoeld..wèl hebben we onder elkaar nog erg veel indische woordjes in gebruik..ook met koken ed…en uitroepjes als loh..of duh..van aduh..of ik zal je djitak(op iemands hoofd een punt komma doen met je vingers, kan pijnlijk zijn als goed gedaan)nee ik denk dat het petjoh ook gewoon zal overgaan/ uitsterven net als de hele indokultuur er eentje is die allengs zal verdwijnen of opgaan in andere kulturen die nu in holland aanwezig zijn.Jammer maar het is niet anders…
groetjes weer,
Cornelia.
Ook jij bedankt jeroen, het is me nu duidelijker geworden. Op zich is het niet verkeerd om goed nederlands te spreken. Dat moet iederen die zich u in nederland wil vestigen ook. Dat geldt ook voor Indonesiers.
Het Nederlands begint tegenwoordig in Jakarta ook mode te worden, niet alleen voor de studie maar ook voor de status. Maar dat geldt ook voor andere talen zoals engels.
Op zich, gingen de indos in die vroegere periode gewoon met hun tijd mee, en waren ze vergeleken met de Indonesiers ook hun tijd ver vooruit, en daar is niets mis mee.
Soekarno wist dat ook.
Nou dat Indo’s hun tijd ver vooruit waren op de Indonesiers durf ik niet te zeggen hahaha.
Toevallig was Ernest Douwes Dekkers, een Indo, wel een van de inspiratoren en adviseurs van Sukarno, maar er waren genoeg intelligente hoogopgeleide Indonesiers om van Indonesie een onafhankelijk land te maken. Hoewel dat zeker stroef is verlopen.
maar er waren genoeg intelligente hoogopgeleide Indonesiers om van Indonesie een onafhankelijk land te maken. Hoewel dat zeker stroef is verlopen
Ja jeroen, dat klopt maar dat waren ook de rijke indonesiers, die ook met de tijd meegingen.
Maar mijn vraag is nu: hoe communceerden de indo’s met de gewone ïndonesiers?
Stephane heeft hier wel een punt.
Met het huispersoneel zal het een mengsel van Nederlands, Pasar Maleis en streektaal zijn geweest.
Met Indonesiers van dezelfde “stand” waarschijnlijk Nederlands.
Voor een deel werd er ook niet gecommuniceerd met de gewone Indonesier en leefde men in z’n eigen gemeenschap.
Een ander deel spak wel Maleis of een streektaal maar het Nederlands werd tot het einde van de kolonie steeds meer de hoofdtaal van de meeste Indo’s.
MIjn oma sprak nauwelijks maleis, terwijl haar familie uiteindelijk meer Indonesisch dan Hollands was.
Mijn opa die uit een familie kwam die echt uit een oud Indo-Europees geslacht kwam sprak meer Maleis.
Maar Bahasa Indonesia was echt iets van na de koloniale periode.
kunt mas jeroen mij nou een goed verschil noemen tussen maleis en het indonesisch, pasar maleis, hoog maleis. Hoog maleis is toch hetzelfde als bahasa indonesia? natuurlijk zijn er woorden die wat verouderd zijn maar dat heb je ook in de nederlandse taal. Graag duidelijke zins voorbeelden.
dus bijvoorbeeld
Nederlands:
ik ga naar mijn oma toe
Bahasa indonesia: saya pergi ke oma saya
Pasar maleis: x
hoog maleis: x
Hans, dat zijn de vastgeroeste mythe.
Er zijn in de jaren 30 t/m jaren 40 veel meer Indonesiers( jullie Nederlanders noemen ze “Inlanders”) -die de Nederlandse scholing hadden genoten .
Bron: CBS Ned.Indie 1941.
En daarna was het bijna verdubbeld.
En ze waren geen rijke Indonesiers, ze waren kinderen van de Elite (Vorsten-Hoofden) .Die zijn toegelaten om de E.L.S (Europese Lagere School te volgen, sinds 1864.
Hans, ik had er geen idee van dat het Nederlands populair aan het worden was in Jakarta. Hoe heb jij dat gemerkt? Ik dacht eerst dat studenten het vooral van belang vonden als ze rechten studeerden en de oude wetboeken moesten uitpluizen.
Bahasa Indonesia werd pas verplicht gesteld in 1945 .
De Nederlanders (Ind.Ned.) die toen nog in de schoolbanken zaten werd verplicht B.I te gebruiken en leren.
De meeste 70 jarigen hebben dat meegemaakt.
Bhs Melayu(de voorloper en gebombardeerd tot B.I in 1928) werd al omstreeks 1900 ingevoerd als vak in HIK scholen =Kweekscholen.
Van Ophuysen, had met behulp van 2 Zuid Sumtraanse leraren de Van Ophuysen spelling ingevoerd.
In Delft / Leiden leren Indologen ook Bhs Melayu , ze worden later Europese B.B-ers.
Ik zit te lurken op een Indonesisch forum, en ze hadden het over elektrische apparaten, en die hebben een ‘sakelar’… schakelaar dus.
Één ding wat me is opgevallen; soms luister ik ook naar Maleisische muziek, en een Maleisische rapper had het over “Komplikasi dalam komunikasi menjadi konfrontasi” = ‘Complicaties in de communicatie leiden tot een confrontatie’. Je zou denken dat onder invloed van het Engels, in Maleisië deze woorden zouden worden geschreven als ‘komplikasyon’, ‘komunikasyon’, zoals het Filipijns dat doet vanuit het Spaans. ‘-atie’ is echt typisch Nederlands (Frans en Duits schrijven beide ‘-ation’!). Grappig hoe dat over de grens invloed heeft gehad.
In Maleisië zijn de maanden ‘Jun’, ‘Julai’, ‘Ogos’, terwijl dat in Indonesië ‘Juni’, ‘Juli’, ‘Agustus’ (sic) is.
Enne… ik WIL niet spammen, maar aangezien ik iedereen zo enthousiast zie reageren (Cornelia, Hans, Stéphan, CC)- is iemand van jullie geïnteresseerd in indoforum.nl? Tot nu toe is er nog maar een heel kleine poel van actieve leden daar, dus nog maar weinig gevarieerde topics… Maar iedereen is welkom!
hahah…leuk…dat indoforun .nl…zou het eentje zijn waar in zelf medewebmaster ben, ik ben bij meerdere fora te vinden bij facebook en draag daar een indisch steentje bij!
Wellicht is dat indoforum tóch een andere dan de onze destijds van Ning was…kga toch fff kijken..
groetjes vanuit een zonnig Benidorm….
Cornelia.
Lentze, zat net ff te kijken, ziet er leuk uit maar veel merah Putih, wat is daar de reden van ?
Slmt
Ik heb de site niet ontworpen; ben ook geen admin of moderator. Ik weet ook dat de Merah Putih en de garuda voor sommigen kwetsend zijn (al heb ik zelf geen moeite met deze symbolen). Maar ik zal dit wel vragen aan de admin.
Ok jah was zomaar een vraag, een site moet nl neutraal zijn.
Ik heb dit er nooit achter gezocht. Mijn excuses. Ik zal dit allemaal veranderen. ik ben nog jong en ik weet niet veel van de geschiedenis van Indonesië.
Leuk en interessant forum heb je Desmond. Ik heb er geen problemen mee met dat roodwitte, en jouw forumleden blijkbaar ook niet.
@Desmond, goed dat je site start ik zou alles neutraal houden kwa kleuren suc6
Alleen begrijp ik die muts van de kerstman niet.
@Stephan,
Zover ik weet is het Pasar Maleis nooit gestandaardiseerd.
Daarom kun je die zin waarschijnlijk op verschillende manieren zeggen. Het hangt helemaal af in welke streek je woonde, denk ik.
Hoog Maleis schijnt niet te hebben bestaan.
Wel bestond er zogenaamd “Gouvernementsmaleis” dat gebaseerd was op Pasar Maleis, met ontleningen aan Klassiek Maleis (een taal ontstaan in de Islamitische periode en waarschijnlijk gebaseerd op oud-Maleis), Javaans en Nederlands. Het werd geschreven met het latijns schrift.
Het werd gegeven bij het lager onderwijs
Ik heb nog nooit van iemand gehoord dat hij/zij deze taal op school heeft geleerd.
Bahasa Indonesia is gebaseerd op Klassiek Maleis (een taal ontstaan in de Islamitische periode en waarschijnlijk gebaseerd op oud-Maleis) aangevuld met Standaard Maleis (een taal uit de 7e eeuw) en Pasar Maleis geschreven in het Latijn.
In het kort:
Bahasa Melayu kwam uit Sumatra, werd ovrgebracht naar Maleisie door de oprichter van de Maleisische sultanaten.Die eerst Tumasik( Singapura) oprichte en later de 1ste sultan werd van 1 v.d eerste Maleisische Sultanaat.
Onderverdeeld in :
1 Hoftaal ( zeer verfijnd)
2.Wetenschappelijke taal ( door geleerden)
3.Taal van de markt(van de Pasar) , de linguafranca van de regio.Eigenlijk moet je “Pasar” lezen als “handelstaal”.
Vroeger werd het geschreven in oude talen, o,a Kawi etc (effe googlen).Voor de Nederlanders opgetekend door Frederik de Houtman uitgegen in 1602 of 1603 .
Pas in 1901 werd de latijnse schrijwijze ingevoerd door Van Ophuysen, leraar H.I.K (Kweekschool)in Bukittinggi (of Padang?) .
“Gouvernements”maleis is de Bahasa Melayu die ook gegeven werd bij de kweekscholen, zoals door Van Ophuysen en zijn Nederlandse of Inlandse collega’s.
In Nederland werd het gegeven in Leiden/ Delft( Bestuursacademie). Later kreeg men nieuwe speling (Soewandi-Min van Onderwijs -Republik ) en het laats de E.Y.D (1972) , waar men Tjoklat als Coklat, Djakarta als Jakarta schrijft etc.
En dat was de Bahasa Indonesia die de Indonesische leerlingen krijgen vanaf 1945 , van lagere school tot SMA en tot en met heden, aangevuld met leenwoorden.
Weet u soms welke talen er werden gegeven bij de studie Indologie (Leiden/Utrecht)? Verplicht Maleis (wat voor soort?) keuzevakken o.a. Javaans en enkele andere talen. Te vinden bij Fasseur? Ik heb mij laten vertellen dat er in de hele wereld nu alleen nog in Leiden er een leerstoel Javaans zou zijn. Lijkt me sterk!
@Jan,antwoorden op deze vragen is voor mij niet eenvoudig omdat ik geen indologe ben.Wel heb ik kontakt met een van de laatste nog levende indologen in NL. De man is over de 90.Wat ik heb begrepen is dat er een hoogleraar in Nl is(was)? professor Teeuw in leiden,die tevens ,buitengewoon hoogleraar was aan de Gadjah Madjah universtieit in het sultanaat Djokjakarta.Het lijkt me waarschijnlijk dat voor een bestuursambtenaar indoloog die geplaatst zou worden bij de staf van de goeverneur in Djokjakarta wenselijk zou zijn het gebruikelijke dat hij naast het in nde Indië overal gebruikelijke(pasar)- maleis,ook de 3 vormen van het middenjavaans enigszins beheerst.Van een bestuursambtenaar die als standplaats Bandung had weet ik dat hij het menadonees min of meer beheerste dat hij tijdens zijn opleiding had moeten bestuderen.Prof Teeuw heeft als medewerker assistent beschikt over de heer Iskandar die intermediair was tussen maleisie en IndonesIë ivm de gemeenschappelijke bahasa indonesia die de beide landen na de dekolonisatie tot algemene taal hadden verklaard.Een vervolmaking en wetenschappelijk opgezette vervanging van het wat wij het pasarmaleis noemen,van oudsher in de kustgebieden door de maleisiese handels scheepvaart ingevoerd en als omgangstaal door het ned indische goevernement geaksepteerd.
groetjes Cornelia.
Ik denk o.a. ook Soendanees? (Soms “Soendaasch” genoemd in de oude, oude boeken). Ik heb op een pasar een leuke oude taalgids op de kop getikt, met als titel ‘De vier Indische talen’ (door L. A. Lezer), en de 4 aangeboden talen zijn Nederlands, Maleis, Soendanees en Javaans (deze laatste zonder onderscheid tussen kromo [hoog] en ngoko [laag]).
In de bieb ook bij de naslagwerken op de taalafdeling zie je naast het Indonesisch en Javaans veel oude Soendanees/NL-NL/Soenda-woordenboeken.
Jan, ik zou het niet weten.
Naast Bahasa Melayu ( de officiele, niet de handelstaal )zal men ook de Javaanse en mss de Sundanese taal moeten leren.De 2 grootste bevolkingsgroep.
En ook de cultuur .Men werd opgeleid voor Euopese B.B.
Ik had een Indonesische kennis( vriend van mijn vader) in Asterdam, hij was een student van de oude heer Teeuw.
Die kennis schreef later Kamus Praktis Bahasa Indonesia , zijn naam is Arsath Rois , hij behoorde tot de laatste lichting van Indologen. Was ook beedigt tolk vertaler bij de Amsterdamse rechtbank.
Ik had met hem bijna 3 jaren /tijdens vakanties of weekenden over de nieuwe Indonesische taal gesproken, wij kwamen vers uit Indonesia en ik ben pas 2 jaar van mijn SMA af .Mijn vader was toen uitgezonden ” ambtenaar” uit Jakarta.
Arsath Rois kent de officiele Bahasa Indonesia (ex Bhs Melayu ) goed uit zijn studie , maar miste door zijn lange verblijf in Nederland de nieuwe termen wel.
Dat gaat hij met mij bespreken , ook met het lezen van Indonesische kranten.
Pasarmaleis kan nooit worden gestandaardiseerd en van verfijnde grammatica worden voorzien. Als lingua franca groeit en verandert het in het gebruik. Dat is de kracht van een handelstaal.
Ik denk dat ze in het pasar maleis dit zouden zeggen:
Nederlands:ik ga naar mijn oma
Pasar maleis: Saja pigi ke saja poenja oma
Bahasa indonesia: saya pergi ke oma saya
Nederlands zij zijn jullie huis aan het schoon maken
Pasar maleis: dia orang ada bikin bersih kamoe orang poenja roemah.
Bahasa indonesia: mereka sedang membersihkan rumah kalian.
Wij gaan hun fiets goedmaken
Pasar maleis: kita orang ada maoe bikin baik dia orang poenja speda
Bahasa indonesia: kita/kami lagi mau memperbaiki sepedia mereka.
Misschien kan surya dit bevestigen/verbeteren of commentaar geven.
@Stephan,
Hoe kom je aan die vertalingen?
Die Pasar Maleise zinnen komen raar op me over.
Ik g naar ik hebben oma? Maar goed ik spreek geen PM.
Wij gaan hun fiets goedmaken in Bahasa Indonesia is denk ik:
Kami akan memperbaiki sepeda mereka
Jeroen, dat schijnt iets heel ouds te zijn. In het boek ‘Groote leercursus der Maleische taal’ wordt de vorm met ‘poenja’ (bv. ‘Toean poenja koeda’, “Meneer z’n paard”) al afgeraden. Het grammaticaboek ‘Taal in orde’ voor het Moluks Maleis uit 2000 bevat deze vorm met ‘punja’ nog: ‘dorang punja mama’ = ‘hun moeder’.
Thanx! Maar goed dat ze dat verbeterd hebben, wat een lange zinnen krijg je dan.
Stephan,
Je gebruikt Ambon Maleis i.p.v ” pasar maleis” van de Nederlanders en Indische Nederlanders.
De Bahasa Pasar ( de HANDELstaal van de regio) is een vereenvoudigde taal van de officiele Bahasa Melayu.Die later geadopteerd/aangenomen werd door de Indonesiers als Bahasa Indonesia.
Salam dari Jakarta .
Saya sedang berlibur(an) di kota kelahiran saya .
Pak Surya yang terhormat, itu bukan melaju ambon tetapi memang orang indo dan orang blanda punya melaju pasar. Aku mau kasih tundjuk perbedaannja:
Nederlands:ik ga naar mijn oma
Pasar maleis: Saja pigi ke saja poenja oma
Bahasa indonesia: saya pergi ke oma saya
Melayu Ambong: BETA PI KA BETA PUNG OMA PUNG RUMA
Nederlands zij zijn jullie huis aan het schoon maken
Pasar maleis: dia orang ada bikin bersih kamoe orang poenja roemah.
Bahasa indonesia: mereka sedang membersihkan rumah kalian.
Melayu Ambong: DORANG ADA KAS BARSI KAMONG(of Kamorang) PUNG RUMA.
Wij gaan hun fiets goedmaken
Pasar maleis: kita orang ada maoe bikin baik dia orang poenja speda
Bahasa indonesia: kita/kami lagi mau memperbaiki sepedia mereka.
Malayu Ambong: KATONG(of katorang) ADA MO KAS BAIK DORANG(of dong) PUNG SAPEDA.
Als u goed kijkt is ambon maleis ook een soort afkorting van het oude paser maleis. Namelijk
Pasar maleis Ambon maleis
Kita orang -> Katong/Katorang
Kamu orang -> Kamong/Kamorang
Dia orang -> Dong/Dorang
Wat ook intressant is aan het paser maleis is het gebruik van kasih en bikin. Dit onderscheidt zich van het bahasa indonesia van nu.
Pasar Maleis-> Malayu Ambong Bahasa->bhs Indonesia
Bikin bersih -> Biking barsi -> membersihkan
Kasih kembali -> Kas kombali -> kembalikan
Bikin betul -> Biking batul -> Membetulkan
Kasih kenal -> Kas Kanal -> kenalkan
Indo’s vraag aan jullie oma’s aan opa’s. De indische ouderen die paser maleis kunnen, kennen die bahasa indonesia vorm niet, alleen die paser maleis vormen. Ben ik van overtuigd. Mijn opa heeft nooit de woorden als mereka, kalian gebruikt vroeger, wel dia orang(mereka), kamu orang(kalian). Check maar na bij hun!
Pak Surya, menikmati ya di tanah yang tercinta, kirim salam buat bangsa ibu ku disana! haha, kalau makan yang enak2 ojo lali mikir aku ya!
Iemand noemde op een blog met reisverhalen het boekje ‘Ongkos Gratis – met de taalturis op pad’. Het schijnt vooral een fotoboek te zijn dus weinig tekst, maar blijkbaar wel een met een lijstje van 2179 Nederlandse leenwoorden erin. De Trouw heeft er een heel klein stukje over:
http://www.trouw.nl/tr/nl/4512/Cultuur/archief/article/detail/2463755/1995/11/17/Indonesiers-op-kantor-in-de-benkel-knalpot-en-indehoy.dhtml
Je hebt natuurlijk ook nog:
Bankrut, korupsi, rekening, deposito, terompet
Jeroen: heel veel oude indische mensen als ik maleis met hun praat, gebruiken zij punja. Mijn huis – aku punja rumah. Hun oma is -dia orang punja rumah. Oude indische mensen kennen de woorden mereka, kalian ook niet. Zij gebruiken voor mereka – dia orang en voor kalian- kamu orang of kamu sekalian. Voor wij gebruiken de oude indsiche mensen kita orang. Dus daarom neem ik aan dat dat pasar maleis is aangezien die oude indo’s niet meer in contact zijn gekomen met het bahasa indonesia.
En jeroen de zin: wij gaan hun fiets goedmaken, zou ik eerst gezegd: kita (orang) mau bikin baik dia orang punya sepeda of kami mau bikin baik sepeda dorang. Nu (na 12 x indo)zou ik in indo zeggen kita ma betulin of bikin baik (of bikin betul) spedanya mereka. Dit is niet echt bahasa indonesia halus, maar dat is ook kesusahan untuk aku, dia orang disana banjak pakai voorzetsels en achtervoegsel, bikin pusing sadja! In indo hebben ze we’ll eens tegen mij gezegd: kamu masih ngomong bahasa indonesia pendjadjah(jij spreekt nog het onderdrukkesmaleis)
En nog satu tip buat mas jeroen, djangan semua kalimat2 terlalu letterlijk vertalen ke bahasa blanda. Tabe! Tabe gebruiken ze in indo ook niet meer
@Stephan,
Ik vertaalde het PM zinnentje letterlijk omdat het raar op me over kwam.
Ook een tip voor jou: keep is simple.
kami lagi mau memperbaiki sepedia mereka,
Klinkt raar in mijn oren.
Ik denk: Kami (wij) akan (zullen) memperbaiki (repareren) sepeda mereka (hun fiets).
Hoe minder woorden hoe duidelijker is mijn ervaring in Indonesie. Maar goed ik ben geen native speaker.
De zin die jij gebruikt is echt bahasa indonesia yang halus. In het dagelijkse spreektaal (ik bedoel niet het bahasa gaul=jongeretaal) zouje zeggen : kita mau betulin speda mereka. Kami gebruikt men meer in formeel taalgebruik, in de spreektaal wordt bijna nooit onderscheid gemaakt tussen kita en kami en gebruikt met gewoon kita.
Kan iemand mij nog wat vertellen over het woord ‘lagi’ lagi makan betekent bezig of aant eten. En lagi ngapain of lagi apa betekent wat doe je. Volgens mij is dit ook echt het bahasa indonesia. Want mijn oma gebruikt voor wat doe je de vertaling ada bikin apa? En ik ben aan het eten: aku ada makan. Dit is volgens mij ook pasar maleis
aku ada makan ken ik niet.
Ik ken wel:
saya sedang makan
Ik ben bezig met eten.
Ada ken ik als, aanwezig zijn.
Ada roti? Is er brood?
Mas Stephan ada? Is Stephan er?
Ada makan? Is er eten?
Ada betekent inderdaad er is, er zijn.
Maar veel mensen vooral de indische en de molukse oudjes in nederland gebruiken adda als in bezig zijn met iets. Ik ben twee keer op ambon geweest en ook daar gebruiken ze dat. Bijvoorbeeld: sinjo kees: njonja ada bikin apa? Njonja: saja ada makan sekarang/saja ada bikin bersih saja punja rumah. Dit is volgens mij paser maleis. In het bahasa indonesia zou je zeggen mas kees: ibu sedang apa of ibu lagi ngapain? Ibu: saya sedang makan/ saya lagi makan, saya sedang membersihkan rumah saya
Hormat
Nog wat woorden die niet meer worden gebruikt of schaars:
Pasar maleis. Bahasa indonesia
Kapal udara. Pesawat
Sinjo, noni, mas
Kakus. Kamar ketjil of toilet
Sapa. Siapa
Lain tempo. Lain waktu
Tempo. Djaman
Njonja. Ibu
Krosi. Kursi
Dapat tangkap. Di tangkap
Dapat marah. Di marahi
Baku. Saling
Bikin. Melakukan
Dia orang. Mereka
Kamu orang. Kalian
Kamu sekalian. Kalian
Kita orang. Kita/kami
Skakar(nggiri). Pelit
Aku punja mama. Mama ku
Bapa. Ayah
Kirim tabe
Misschien kan iemand wat aanvullen
@Stephan,
Hormat zo veel woorden!
Baboe is nu pembantu
Maar bapak of pak hoor ik nog vaak, niet alleen ayah
Mbak (aanspreekvorm voor jonge vrouw) is een beetje uit omdat het vaak gebruikt wordt voor nanny’s.
Bikin hoor ik ook nog vaak.
Nu wordt het woord babu nog gebruikt in negatieve context.
Nog een verschil: njang(pasar maleis) yang(bhs indonesia).
Bikin wordt indonesia vooral gebruikt als maken. In oost indonesie wordt het nog als doen gebruikt.
Ik bedoelde bapak in context van vader. Hoor ik nog maar djarang di indonesia. (al hoor je het in middejava en surabaja wel nog) Kebanjakan zeggen ayah ku. Bapak voor meneer wordt wel gebruikt.
In midden Java hoor ik (Ba)pak nog wel als vader, en soms ook een vrouw die het tegen haar man zegt.
Maar mas is ook populair onder degene die vinden dat ze nog jong zijn hehehe.
Baboe heeft voor mij niets negatiefs. Baboe Soep heeft mij heel veel geleerd, o.a. dat er meer is tussen hemel en aarde ….. Dat betekent bijvoorbeeld dat je je fatsoenlijk moet gedragen binnen de gemeenschap waarin je leeft. Sommige dingen doen, sommige dingen niet doen. Zij zal nooit pembantu Soep worden!
Ik snap u punt. Maar tegenwoordig(ik denkt dat u dat wel weet) heeft de betekenis babu een negatieve lading in indonesia. Dus ik gebruik dat woord djarang skali. Ik gebruik het wel indeze context bijv: aduh dia kelihatannya kaya babu deh.. dan heeft t toch wat negatiefs.. en aangezien ik weet dat het iets negatiefs heeft zal ik het uit respect daar in indonesia djarang gebruiken. Ik heb het mijn oma en opa ook al afgeleerd. Nu zeggen zij ook pembantu.
Hormat
Ik heb vroeger het woord pembantu nooit gehoord. Waar komt dat vandaan? In Nederland mag je, geloof ik, ook geen werkster meer zeggen. Huishoudelijk hygiënisch professional, geloof ik. In België zeggen ze nog steeds kuisvrouw of poetsvrouw. Kennelijk werken daar geen mannen in het huishouden. Interessant idee!
(Pem)Bantu is iemand die helpt.
Kan m/v zijn , meestal vrouw.
(Mem)Bantu is helpen.
Is ouderwets en “denigreren” .
Tegenwoordig noemt men P.R.T , Pembantu Rumah Tangga , Hulp in de Huishouding.
Leuk om weer eens te lezen hoe taal een spiegel kan zijn van de geschiedenis.
En hoe beter je een taal leert kennen, hoe meer sporen je ontdekt. Zo waren wij verbaast over het Menadonees, dat meer nog dan het gewone bahasa Indonesia doorspekt is met nederlandse woorden en begrippen, die ook nog eens een inkijkje geven in bijvoorbeeld de negentiende eeuw. Ik heb er op onze website een speciale pagina over gemaakt: http://www.indoshop.nl/deelsite2/de%20trouwe%20taal.html